Στις θάλασσες του Ομήρου

Το υγρό στοιχείο του πλανήτη, η θάλασσα η ανεξάντλητη! Μια τόσο όμορφη πανάρχαια λέξη που προφέρουμε χιλιάδες χρόνια τώρα εμείς που κατοικούμε την ελληνική γη και δεν ετυμολογείται, αφού χάνεται στους προελληνικούς χρόνους (μέγαρον, τύραννος, Αθηνά, Κόρινθος και πολλές πολλές άλλες), δεν υπάρχει καν στις μυκηναϊκές πινακίδες  της Γραµµικής Β’ και δεν απαντάται σε καμιά άλλη γλώσσα του κόσμου.  Οι λέξεις για τη θάλασσα στις άλλες γλώσσες της λεγόμενης ινδοευρωπαϊκής οικογένειας ανάγονται στη ρίζα -mar, με προέλευση από το αρχαίο ελληνικό ρήμα µαρµαίρω = λάµπω, ακτινοβολώ.  

Τα Άγια Πάθη στη βυζαντινή τέχνη

Λόγω των ημερών που διανύουμε πραγματοποιούμε μια αδρομερή περιήγηση στην αναπαράσταση των Παθών του Χριστού από τη βυζαντινή τέχνη. 

Η τέχνη αυτή κατέχει μια μοναδική θέση στον μεσαιωνικό κόσμο. Μετασχηματίζοντας τα πρότυπα της αρχαιότητας και με κατεύθυνση την αφαίρεση, ενστάλαξε μέσα σε αυτά το πνεύμα του χριστιανισμού, δημιουργώντας νέες αισθητικές αξίες. Είναι μια τέχνη συντηρητική με αναλλοίωτες γενικές συνθετικές αρχές που αναπτύχθηκαν σε διάστημα 11 αιώνων, και που αποσκοπούσε στη δημιουργία ευανάγνωστων παραστάσεων, υποταγμένων σε μια ιεραρχία αξιών, προβάλλοντας ένα πνευματικό θρησκευτικό νόημα. Μολαταύτα, έζησε αναγεννησιακά κινήματα με έντονες τάσεις επιστροφής στα αισθητικά ιδεώδη της κλασικής αρχαίας τέχνης, σημαντικότερα από αυτά την Αναγέννηση των Μακεδόνων (9ος -11ος αι.), των Κομνηνών (12ος αι.) και την Παλαιολόγεια Αναγέννηση (13ος αι.).

Η «Μήδεια» του Ευριπίδη: ο κλήρος της γυναίκας φόνισσας

Ο Ευριπίδης, ένας από τους μεγάλους μας τραγωδούς, υπήρξε ένας άνθρωπος  με εξαιρετική διανοητική δύναμη, δραματική δεξιοτεχνία, οξύνοια, κατανόηση, θάρρος και φαντασία. Ήταν αυτός που εισχώρησε βαθύτερα από κάθε ομότεχνό του στον εσωτερικό κόσμο των γυναικών, περιγράφοντας και αναλύοντας με θαυμαστή ψυχολογική ακρίβεια τα συναισθήματα, τα πάθη και τις ψυχικές αντιδράσεις των ηρωίδων του. Το ήθος και ο χαρακτήρας τους αναλύονται από τον κορυφαίο μας ποιητή πιστότατα και πειστικότατα. Τα γυναικεία του πρόσωπα είναι ολοκληρωμένα θεατρικά πρόσωπα, θα λέγαμε, ενώ η μεγάλη πνευματική ανησυχία είναι κυρίως η σφραγίδα του ανθρώπου και του έργου του Ευριπίδη.

Οι 10 βασικές γνώσεις για την Επανάσταση του 1821

Η Μαρία Ευθυμίου είναι διακεκριμένη ιστορικός, καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει τιμηθεί με το «Βραβείο Εξαίρετης Πανεπιστημιακής Διδασκαλίας Βασίλης Ξανθόπουλος-Στέφανος Πνευματικός». Άριστη γνώστης της Ιστορίας και ένα σύγχρονο πνεύμα που ατενίζει με καθαρή ματιά το μέλλον, ούσα μπροστά από την εποχή της. Τυχεροί πολύ «οι παροικούντες την Ιστορία» που την έχουν παρακολουθήσει στις άπειρες διαλέξεις της, με αντικείμενο την Παγκόσμια και την Ελληνική Ιστορία. Ακολουθεί  μια έξοχη συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό insidestory, στην Κατερίνα Λομβαρδέα και στην Ελευθερία Τσαλίκη, στην οποία αποκρυσταλλώνει την αλήθεια και διαλύει τους μύθους και τους θρύλους που μας στοιχειώνουν  γύρω από την Ελληνική Επανάσταση.

1. Οι Έλληνες δεν ήταν οι πρώτοι που επαναστάτησαν ενάντια στους Οθωμανούς

Η Ελληνική Επανάσταση, που ξεκίνησε το 1821 και τελείωσε το 1830 με την αναγνώριση εθνικού ανεξάρτητου κράτους με το όνομα Ελλάς, είναι η δεύτερη στα Βαλκάνια. Την πρώτη την έκαναν οι Σέρβοι το 1804. Είχαν αρχηγό τους τον Γεώργιο Πέτροβιτς Καραγκεόργεβιτς, τον Καραγιώργη της Σερβίας, τον οποίον τιμούμε με δρόμο στην πρωτεύουσά μας επειδή υπήρξε σημαντική προσωπικότητα που έπαιξε ρόλο και στα ελληνικά πράγματα. Η σερβική επανάσταση ήταν μακρόσυρτη, ολοκληρώθηκε το 1830, αλλά με αυτονομία. Δηλαδή προέκυψε ένα αυτόνομο κράτος και όχι ανεξάρτητο, όπως αργότερα το ελληνικό.

Ο Οδυσσέας Ελύτης διαβάζει τα σημεία των καιρών

 

Κάποτε, η αναταραχή 

στα πνεύματα λογαριάζει

περισσότερο
από τα επιτεύγματα.

 Συμβαίνει να είμαι όχι συμπτωματικά μόνον αλλά και οργανικά Έλληνας· από την άποψη ότι κατοικώ το ίδιο απαράλλαχτο ομηρικό τοπίο και ότι έχω στο αίμα μου τον Πλάτωνα.

 […] Τι είναι η διαφάνεια, μας είναι γνωστό· μας είναι τουλάχιστον, εμάς των Ελλήνων, δεδομένη εξ ουρανού. Επομένως, το δύσκολο δεν είναι αυτό· είναι να την κατεβάσουμε –τη διαφάνεια εννοώ πάντοτε– από κει ψηλά και να την εφαρμόσουμε στα αισθήματά μας, στις αισθήσεις μας στις ιδέες μας· να βλέπουμε, άσχετα, κάποτε κι εναντίον του κατασκευασμένου μας υπερεγώ, μέσ’ από το πρώτο και το δεύτερο και το τρίτο επίπεδο, ποιοι πραγματικά είμαστε, και κατ’ ακολουθίαν ποιοι θα μπορούσαμε να είμαστε. Πώς όμως να γίνει; Ζούμε στον αιώνα της ευκολίας. Εδώ πέρα ως και τα λόγια, εάν δεν είναι του καφενείου, δυσκολεύονται να περάσουν – μια περίπτωση που ν’ αυτοκτονήσουν όλοι οι Mallarme [σ. Στεφάν Μαλαρμέ (1842-1898), Γάλλος ποιητής ιδρυτής των νέων ανορθόδοξων ποιητών, των συμβολιστών]. […] Τα πάντα, θα ’λεγες, είναι ικανός να σοφίζεται ο άνθρωπος, φτάνει να μην υποχρεωθεί να κοιταχτεί καταπρόσωπο. Κι από την πλευρά του κοινού: να μην εκτεθεί ανεπανόρθωτα.

Τι έγινε την 25η Μαρτίου του 1821;

Η Ιστορία αυτήν ακριβώς την ημερομηνία δεν καταγράφει κανένα γεγονός – αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς. Εντούτοις, στα χωράφια της ευδοκιμούν και ενσωματώνονται μύθοι και πολλάκις διαστρεβλώσεις ένθεν κακείθεν. Εν πρώτοις, να κρατείται το εθνικό φρόνημα υψηλό επί παντός καιρού και τελευταίως μας ενέσκηψαν και οι ρεπουσικοί συνωστισμοί. Ωστόσο η Ιστορία, εύρεση και έκθεση της αλήθειας, είναι επιστήμη και φυλάει καλά τις αποδείξεις της.

Ας πάρουμε τα πράγματα, λοιπόν, από την αρχή και ας παραθέσουμε αδρομερώς τα γεγονότα εκείνης της εποχής:

Είχε φθάσει το πλήρωμα του χρόνου για τον ξεσηκωμό και οι συνθήκες ήταν πια ευνοϊκές για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και τη διεκδίκηση ελεύθερου ελληνικού κράτους.
Η Επανάσταση του 1821 ξεκίνησε από πολλά κοινωνικά στρώματα και δυνάμεις, που, αν και είχαν διαφορετικά και πολλές φορές αντικρουόμενα συμφέροντα, συμφωνούσαν στο βασικό: να φύγουν οι Τούρκοι.

«Λειτουργίες» στην αρχαία Αθήνα: η φορολόγηση των πλουσίων προσφορά για την πόλη τους

 

Κοιτάζοντας τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, ο οποίος έδωσε την απάντηση στην Ιστορία με τη δική του κοσμοθέαση, θα δούμε ότι ανέπτυξε μία από τις ύψιστες αξίες του, την έννοια του αγώνα για να είσαι ο καλύτερος. Το αιέν αριστεύειν είναι από τις βάσεις που διαμόρφωσαν τα υψηλά ιδεώδη του αρχαίου Έλληνα ανθρώπου, ο οποίος το θέτει ως υψηλό σκοπό της ζωής του και το υπηρετεί ανιδιοτελώς από τον Όμηρο έως τον Μέγα Αλέξανδρο. Φθάνει στην αγωνία, «στην άμιλλα, στον ανταγωνισμό, στον διαγωνισμό για τη νίκη».

Το αγωνιστικό αυτό ιδεώδες καθίσταται φυσικά εμφανές στον πόλεμο, στους αθλητικούς και ποιητικούς αγώνες αλλά επίσης και στις «λειτουργίες».

Οι λειτουργίες ήταν υπηρεσίες οι οποίες εκτελούνταν υπέρ του κοινωνικού συνόλου. Πολύ πλούσιοι πολίτες επιλέγονταν από το κράτος για να πληρώσουν και να τις οργανώσουν. Στην Αθήνα σε ένα κανονικό έτος διεκπεραιώνονταν τουλάχιστον 97 κρατικές λειτουργίες.

Ο θεσμός αυτός αντικατοπτρίζει ένα από τα πλέον σημαντικά χαρακτηριστικά των αρχαίων Ελλήνων, που είναι η δημόσια αναγνώριση και η «απόσπαση από το πλήθος» για να αναδειχθεί, μια ιδιότητα που ο καθένας φιλοδοξούσε για τον εαυτό του. Τέθηκαν σε εφαρμογή τον 5ο π.Χ. αι. και αποτέλεσαν είδος φορολογίας αλλά και δείγμα της αγάπης προς την πατρίδα και απόδειξη της έμπρακτης και ουσιαστικής συμμετοχής στα κοινά.