Δευτέρα 5 Νοεμβρίου 2012

Οι τοιχογραφίες στη μυκηναϊκή μεγάλη ζωγραφική


Τοιχογραφία Τίρυνθας.
Δύο κυρίες της Αυλής πάνω σε άρμα.
Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός έφθασε στην ωριμότητά του και πέτυχε τη μεγαλύτερη εξάπλωσή του κατά την περίοδο που επακολούθησε την πτώση της Κνωσού. Η εποχή αυτή, με τα μινωικά πρότυπα πλήρως αφομοιωμένα και μεταπλασμένα, είναι η κατ’ εξοχήν Μυκηναϊκή «Ανακτορική περίοδος».  
Η τέχνη της μυκηναϊκής τοιχογραφίας είναι βασικά επηρεασμένη από τη μινωική. Ειδικότερα, λόγω της μεγάλης αντιστοιχίας του συνόλου της ζωγραφικής έχει διατυπωθεί και η άποψη ότι Μινωίτες τεχνίτες δίδαξαν τη μεγάλη ζωγραφική στην ηπειρωτική Ελλάδα.  Η θεματολογία της όμως ανταποκρίνεται περισσότερο στις καλλιτεχνικές απαιτήσεις της ηπειρωτικής  χώρας, αναδεικνύοντας σαφέστερα το ήθος της μυκηναϊκής αριστοκρατίας. Το θεματολόγιο των Μυκηναίων παρουσιάζει μια σαφή κυρίως διαφοροποίηση κατά τον 13ο αιώνα προσλαμβάνοντας έναν χαρακτήρα περισσότερο στρατιωτικό ή τουλάχιστον λιγότερο φυσιολατρικό. 
Οι τοιχογραφίες, ζωγραφισμένες σε ασβεστοκονίαμα, διακοσμούσαν και εδώ, όπως και στην Κρήτη, τα ανάκτορα και τις πλουσιότερες ιδιωτικές κατοικίες. Οι επιφάνειες των τοίχων ήταν διακοσμημένες στο κάτω μέρος τους με πλατιές ταινίες, μονόχρωμες ή με διάφορα σχέδια  που απομιμούνταν την ορθομαρμάρωση. Τα περισσότερα, κατά τις ανασκαφές, βρέθηκαν αποκολλημένα και πεσμένα σε διάφορα σημεία. Χωρίς όμως να είναι δύσκολος ο προσδιορισμός της αρχικής τους θέσης. Επάνω από το πλαίσιο  αυτό υπήρχαν οι κυρίως παραστάσεις, που διακρίνονται σε δύο θεματικές κατηγορίες.
Η μία περιλαμβάνει ένα πολύ προσφιλές θέμα: γυναίκες, σε σχεδόν φυσικό μέγεθος, που κατά το πλείστον προχωρούν σε πομπή κρατώντας στα χέρια διάφορα αντικείμενα, ίσως προσφορές. 'Ολο το περιεχόμενο των τοιχογραφιών αναμφίβολα υποδηλώνει μυστήρια που σχετίζονταν με τη λατρεία της γονιμότητας ή και χθόνιων θεοτήτων. Τέτοιες έχουν βρεθεί στα ανάκτορα των Θηβών, της Πύλου, των Μυκηνών και της Τίρυνθας.
Η άλλη κατηγορία αποτελείται από διάφορες παραστάσεις με σκηνές της καθημερινής ζωής, όπου εμφανίζονται φυτά, θαλασσινά, πουλιά και ζώα, άνθρωποι, άρματα (όπως η τοιχογραφία άνω αριστερά) κ.λπ.
Οι παραστάσεις είναι δισδιάστατες, χωρίς προοπτική, και οι επίπεδες μορφές σχεδιάζονται με μαύρο περίγραμμα και γεμίζονται με χρώμα. Τεχνοτροπικά  οι εικονογραφίες αυτές είναι λιτές, στατικές, χωρίς συνθετική δύναμη και κίνηση, ενώ τα πρόσωπα παριστάνονται πάντοτε σε κατατομή.

Γυναικεία Πομπή από το ανάκτορο Θηβών
Αρχαιολογικό Μουσείο Θήβας (Αναπαράσταση
H. Reusch)
Οι γυναίκες της Θήβας βαδίζουν προς την ίδια κατεύθυνση. Άλλες κρατούν άνθη, άλλες πολύτιμα αντικείμενα (ελεφάντινες πυξίδες ή λίθινα αγγεία). Είναι ενδεδυμένες πολυτελώς, με το χαρακτηριστικό εφαρμοστό περικόρμιο το οποίο αφήνει ελεύθερο το πλούσιο στήθος, και τη μινωική μακριά φούστα, με φραμπαλάδες και κεντήματα. Η περίτεχνη κόμη με σπειροειδείς βοστρύχους στο μέτωπο συγκρατείται από ταινία και πέφτει σε μακρείς βοστρύχους στο στήθος και στην πλάτη. Το πρόσωπο αποδίδεται κατά τομή, με λεπτό μαύρο περίγραμμα και ο αμυγδαλόσχημος οφθαλμός και το καλλίγραμμο φρύδι κατά μέτωπο.

Οι τοιχογραφίες του Θρησκευτικού Κέντρου Μυκηνών 
(13ος αι. π.Χ., αναπαράσταση)
Το μικρό δωμάτιο (το Δωμάτιο των Τοιχογραφιών), όπου ξεδιπλώνεται ολόκληρη η σύνθεση, ήταν ιερό – βρίσκεται πάνω και δίπλα από ένα κτιστό θρανίο ή βωμό. Καλύπτει τον ανατολικό τοίχο και στο πάνω τμήμα της τοιχογραφίας απεικονίζονται αντικριστά δύο γυναικείες μορφές, πλαισιωμένες με πεσσούς και τα πόδια γυμνά πάνω στο επενδυμένο δάπεδο, μέσα σε ένα κιονωτό  αρχιτεκτονικό πλαίσιο. Η δεξιά μορφή φοράει μακρύ κροσσωτό ένδυμα και κρατάει μεγάλο ξίφος, ενώ η άλλη μορφή που είναι ντυμένη με μινωικό ένδυμα κρατάει σκήπτρο. Ανάμεσά τους αιωρούνται δύο μικρές μορφές, «είδωλα»,  ίσως ψυχές. Στο αριστερό κάτω τμήμα της τοιχογραφίας απεικονίζεται μία τρίτη γυναικεία μορφή, με υπερυψωμένα χέρια, που κρατάει στάχυα. Φοράει λευκό χιτώνα κάτω από δέρμα ζώου, λοξά δεμένο στον ώμο της και κάλυμμα με λοφίο, σαν αυτό που φορούν οι Σφίγγες ή οι πρίγκιπες, ενώ πλάι της κινείται σε ιπτάμενο καλπασμό γρύπας. 
Όλη η σύνθεση δεν μπορεί να εξηγηθεί, έχουν όμως διατυπωθεί απόψεις που ταυτίζουν τη γυναικεία μορφή με το ξίφος με θεά του πολέμου, πρόδρομο της Παλλάδος Αθηνάς, και την κάτω μορφή πρόδρομο της Δήμητρας. Σίγουρα, κάποια γυναικεία θεότητα θα πρέπει, λοιπόν, να λατρευόταν εκεί.

Λεπτομέρεια από την τοιχογραφία
του Θρησκευτικού Κέντρου Μυκηνών
Η  τοιχογραφία με τη γυναικεία μορφή, ίσως θεά, πρόδρομο πιθανώς της Δήμητρας, από το Θρησκευτικό Κέντρο Μυκηνών. Με το χαρακτηριστικό κάλυμμα με λοφίο των πριγκίπων και κλώνους σιταριού στα δυο της χέρια.

Η «Μυκηναία» (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)
 
Η παράσταση αυτή απεικονίζει γυναικεία μεγαλόπρεπη μορφή με σώμα κατά μέτωπο και κεφάλι στραμμένο προς τα δεξιά της, η οποία θεωρείται ότι ήταν καθήμενη και η οποία κρατάει στο δεξί της λυγισμένο χέρι περιδέραιο, παρόμοιο με αυτό που φοράει, και που της έχει προσφερθεί από πομπή λατρευτών που κατευθύνονταν προς αυτήν. Δυστυχώς, λίγα ακόμη τμήματα από την τοιχογραφία, που είναι αριστοτεχνικά ζωγραφισμένη, έχουν διασωθεί.

«Δαίμονες» (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)
Από το ίδιο θρησκευτικό κέντρο είναι η Τοιχογραφία με τους «Δαίμονες». Μορφές με ανθρώπινο σώμα και κεφάλι όνου, που φαίνεται να επιστρέφουν από το Ιερό Κυνήγι, κρατούν στέλεχος (ανάφορο), στο οποίο πιθανώς κρέμονταν νεκρά ζώα ή οι δορές τους.

Τοιχογραφία με σκηνή κυνηγιού αγριόχοιρου (Τίρυνθα)
Σε θραύσματα σώζεται αυτή η τοιχογραφία και είναι από το νεότερο ανάκτορο της Τίρυνθας. Σκύλοι που έχουν κορδέλες στον λαιμό κυνηγούν αγριογούρουνο.

Κεφαλή γυναίκας ή Σφίγγας
(13ος αι. π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)
Από τις Μυκήνες και πάλι. Η κεφαλή, που φαίνεται να είναι τμήμα κάποιου λατρευτικού ίσως αγάλματος από ξύλο, συμπληρώνει το θρησκευτικό περιεχόμενο των τοιχογραφιών. Είναι από κονίαμα και έχει ερυθρά χείλη και αυτιά και ταινία στα μαλλιά.
Mαρίνα Mαραγκούtexnografia.blogspot.com

Ενδεικτική Βιβλιογραφία:
Αρχαιότητα, Η εποχή του Χαλκού. ΠΑΠΥΡΟΣ
Ελληνικές Εικαστικές Τέχνες, ΕΑΠ

2 σχόλια:

  1. Μυκηναίοι και Μινωίτες ανθρωποθυσιάζοντες εισβολείς κατά των αυτοχθόνων φιλειρηνικών Ελλήνων

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...