Πάμπλο Ρουίθ Πικάσο – ο «ανήσυχος» νεωτεριστής ζωγράφος

Προσωπογραφία (1895)

(Μάλαγα Ισπανίας 1881 - Μουζέν Γαλλίας 1973). Ισπανός ζωγράφος, χαράκτης και γλύπτης. Το έργο του ανέτρεψε τις συμβάσεις της τέχνης των Νεότερων Χρόνων και οι εκπληκτικές εικαστικές και πλαστικές μεταμορφώσεις του μαρτυρούν τη χαρισματικότητα του δημιουργού τους. Συνέβαλε σημαντικά στην όλη ανάπτυξη της μοντέρνας τέχνης του 20ού αιώνα. Ακάματος εργάτης της τέχνης του για περίπου 80 χρόνια, πιστεύοντας ότι τον κρατάει ζωντανό.

Ενώ βρίσκεται με την οικογένειά του στη Λα Κορούνια (1891), ήδη στην ηλικία των 13 χρόνων πραγματοποιεί την πρώτη του έκθεση, αποδεικνύοντας τη μεγάλη δεξιότητά του στο σχέδιο από πολύ νωρίς, ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα του που ήταν καθηγητής του σχεδίου.

Ο Πάμπλο Ρουίθ το 1897 έχει εξασφαλίσει τη μελλοντική φήμη του στην Ισπανία και το έργο του Επιστήμη και Συμπόνια τυγχάνει τιμητικής διάκρισης στην Έκθεση Καλών Τεχνών της Μαδρίτης.

Επιστήμη και Συμπόνια (1897)

Το φθινόπωρο φεύγει για τη Μαδρίτη και τον δέχονται στη Βασιλική Ακαδημία του Σαν Φερνάντο. Τα μαθήματα του φαίνονται ανούσια και αποτυπώνει στην παλέτα μόνο ό,τι ζωντανό τον ενδιαφέρει, στα καφενεία, στους δρόμους και στα πορνεία. Το 1898 αρρωσταίνει από οστρακιά, αναρρώνει σε ένα καταλανικό χωριό, και έναν χρόνο μετά που επιστρέφει στη Βαρκελώνη είναι τελείως μεταμορφωμένος. Μιλάει Καταλανικά, έχει μάθει να ζει στην ύπαιθρο, έχει πάρει κιλά και εγκαταλείπει τις σχολές ζωγραφικής και το επίθετο Ρουίθ του πατέρα του.

Ψωμί και πιάτο με φρούτα

 Συχνάζει τότε σε ένα καφενείο, «Οι Τέσσερεις γάτοι», όπου εκεί πραγματοποιεί και την πρώτη ατομική του έκθεση (1900), έχοντας ως μοντέλα τούς πενήντα φίλους του που σύχναζαν εκεί (50 και πλέον προσωπογραφίες). Θέλει να εκθέσει το έργο του στο Παρίσι, αλλά και με την ανάγκη της εμπειρίας από την Πόλη του Φωτός, φθάνει εκεί με τον Κάρλες Κασαχέμας, συνάδελφό του που μοιράζονται το ίδιο εργαστήριο. Στο Παρίσι ανακαλύπτει το λαμπερό χρώμα – το χρώμα του Βαν Γκογκ, αποτίοντας ταυτόχρονα με τα έργα που φιλοτεχνεί φόρο τιμής στον Τουλούζ Λωτρέκ και άλλους Γάλλους καλλιτέχνες (Μουλέν ντε λα Γκαλέτ -1900). Ύστερα από δύο μήνες επιστρέφει με τον Κασαχέμας, που έχει ερωτευθεί παράφορα και απογοητευθεί, στην Ισπανία, αλλά ο Κασαχέμας γυρίζει ξανά στο Παρίσι, και αφού αποπειράται να σκοτώσει τη γυναίκα που αγαπούσε, αυτοκτονεί.  Η επίδραση του γεγονότος θα είναι βαθιά στον Πικάσο και θα του δώσει τα δυνατά ερεθίσματα για τη λεγόμενη Γαλάζια του Περίοδο.

Η Γαλάζια Περίοδος και η Ροζ Περίοδος (1901-1905)

Σε αυτό το διάστημα ο Πικάσο πηγαινοέρχεται Παρίσι-Μαδρίτη και το χρώμα που κυριαρχεί στους πίνακές του είναι το γαλάζιο. Θέματα από τις γυναικείες φυλακές του Σαιν Λαζάρ και απεικονίσεις των ανθρώπων στους δρόμους της Βαρκελώνης (τυφλοί, ζητιάνοι, απόκληροι) δεσπόζουν στους πίνακές του. Το 1905 εγκαθίσταται οριστικά στο Παρίσι και το έργο του αντανακλά μια αλλαγή στην καλλιτεχνική του πορεία. Μαζί με τον καινούργιο και σημαντικό φίλο του ποιητή Γκιγιώμ Απολιναίρ μοιράζονται το ενδιαφέρον για τους ανθρώπους του τσίρκου και τους σαλτιμπάγκους.

Οικογένεια σαλτιπάγκων (1905)

 Στο έργο του αυτό ο ίδιος ο ζωγράφος ενσαρκώνει τον αρλεκίνο και ο Απολιναίρ τον παλληκαρά.

Το χρώμα ανοιχτό και φωτεινό, με μουσικές γραμμές και τα πρόσωπα κλασικά ωραία.

Το 1904 αλλάζει και η προσωπική του ζωή γνωρίζοντας τη Φερνάντ Ολιβιέ.

Στην πραγματικότητα, το χρώμα δεν ήταν ποτέ η μεγάλη αδυναμία του και γρήγορα επιστρέφει στην πιο ισπανική παλέτα, δηλαδή τη μονοχρωματική. Κεραμικά χρώματα, γήινα, αποχρώσεις της σάρκας.

Η προσωπογραφία της Γερτρούδης Στάιν (1906)

 Στην Ισπανία, που βρίσκεται, εντυπωσιασμένος από τη ρομανική και την ιβηρική γλυπτική αποδίδει το πρόσωπο αυτό με συμπαγή πλαστικότητα των όγκων.

Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν 1906-1907 και ο Κυβισμός (1909-1912)

Βασισμένος μεν στην παράδοση της ιστορίας της τέχνης, αλλά με ένα νέο ενδιαφέρον για τον Ελ Γκρέκο δουλεύει μια μεγάλη σύνθεση, τις Δεσποινίδες της Αβινιόν. Ένα έργο που συγκεντρώνει τα περισσότερα χαρακτηριστικά του μοντερνισμού: επίπεδη απεικόνιση, παραμόρφωση, γεωμετρική αναγωγή των μοτίβων, αντιρεαλιστικά χρώματα και φωτισμοί.

Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν

 Η όλη σύνθεση οφείλει πολλά στις Λουόμενες του Σεζάν και σε όλο το έργο του που ανακαλύπτει ο Πικάσο μαζί με τον νέο του φίλο Ζωρζ Μπρακ. Το γυναικείο σώμα των γυναικών που είναι πόρνες αποδίδεται βίαια με γραμμώσεις, και με κεφάλια σαν μάσκες, υπό την επίδραση της αφρικανικής τέχνης.

Ο Πικάσο στο στούντιό του
με την Μπριζίτ Μπαρντό

 Ο Πικάσο και ο Μπρακ δούλεψαν μαζί για πολλά χρόνια διαμορφώνοντας την τεχνοτροπία που ονομάσθηκε Αναλυτικός Κυβισμός και στην αρχή παρεξηγήθηκε από τους κριτικούς και τους θεατές. Ο Απολιναίρ παρομοιάζει την τεχνοτροπία αυτήν σαν τον χειρουργό που ανατέμνει ένα πτώμα. Οι ζωγράφοι προσπαθούν να  δώσουν πολλές πληροφορίες, δείχνοντας πολλαπλές όψεις ενός αντικειμένου στον ίδιο πίνακα, που μόνο αυτός αποτελεί τον πραγματικό χώρο.

Προχωρώντας μάλιστα πιο πέρα, από το 1912 κάνουν και κολάζ στους πίνακές τους δημιουργώντας ένα έργο τέχνης που αιωρείται μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης. Το 1915 ο Πικάσο χάνει την αγαπημένη του Εύα και η θλίψη του απεικονίζεται στον πίνακά του Αρλεκίνος (1915).

  

Ανάμεσα σε δύο Παγκόσμιους Πόλεμους  – Κλασικισμός και Υπερρρεαλισμός

Η Όλγα στο στούντιο του Πικάσο

Με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σκορπίζεται και ο κύκλος του Πικάσο. Τα Μπαλέτα του Σεργκέι Ντιαγκίλεφ ανεβάζουν την «Παρέλαση», έργο με θέμα την επίδειξη ενός τσίρκου με εικόνες ενός νέου αιώνα, η οποία θα πρωτοπαρουσιαστεί στο Παρίσι. Με έναν καινούργιο φίλο τώρα ο Πάμπλο, τον συνθέτη Ερίκ Σατί που γράφει τη μουσική, αναλαμβάνει τα σκηνικά και τα κοστούμια, αφού πηγαίνει στη Ρώμη για να συναντήσει τον Ντιαγκίλεφ. Εκεί γνωρίζει τη χορεύτρια Όλγα Κοκλόβα, μέλλουσα σύζυγό του. Η μουσική δέχεται δυσμενείς κριτικές (ο Σατί είχε συμπεριλάβει και ήχους προπέλας αεροπλάνων ή γραφομηχανές), ενώ ο Πικάσο αποθεώνεται με τις εντυπωσιακές δημιουργίες Συνθετικού Κυβισμού των κοστουμιών των χορευτριών.

Το πορτρέτο της κυρίας  Όλγας Πικάσο (1922-23)

Μετά τα ταξίδια του στην Ιταλία και ένα στη Βαρκελώνη το 1917 ένας νέος μεσογειακός αέρας πνέει στην τέχνη του Πικάσο. Ακόμη και τα κυβιστικά του έργα αποκτούν μια κλασική μορφή.

«Τρεις Μουσικοί» (1921)

 Αντιπροσωπευτικό δείγμα που γίνεται σε δύο παραλλαγές του ίδιου θέματος με χρωματικές ζώνες. Οι μορφές των μουσικών έχουν μια έκφραση ευχάριστης ειρωνείας και οι ίδιοι είναι ντυμένοι με τα κοστούμια της Κομέντια ντελ άρτε.

Ο μοναδικός νόμιμος γιος του Πικάσο, Πάουλο,  γεννιέται το 1921, ενώ ο καλλιτέχνης συνεχίζει τη συνεργασία του με τα Ρωσικά Μπαλέτα (Τρίκωχο καπέλο του Ντε Φάλια και Πουλτσινέλα του Στραβίνσκι).

Πάουλο, ο γιος του Πικάσο, σαν Αρλεκίνος (1924)

Αν και διεκδικήθηκε από τον Υπερρεαλισμό, δεν έγινε ποτέ μέλος του, παρά το γεγονός ότι ακόμη και στις Δεσποινίδες της Αβινιόν υπήρχαν αρκετά υπερρεαλιστικά στοιχεία.

Γυναίκα με το πουκάμισο (1913)

 Ειδικά ο Μπρετόν επεσήμανε την περίεργη αυτή γυναίκα ως ταύτιση με την υπερρεαλιστική τεχνοτροπία, μάλιστα ο Συνθετικός Κυβισμός έμοιαζε να συμπίπτει πολύ με τις φανταστικές εικόνες των υπερρεαλιστών.

Αγρότες που κοιμούνται (1919)

Λουόμενες (1929)

 Το θέμα αυτό δέχεται πολλαπλές παραλλαγές και οι γυναίκες παραμορφωμένες, σεξουαλικά προκλητικές, φανερώνουν την επίδραση του υπερρεαλισμού.

Ο Υπερρεαλισμός, τελικά θα εκφραστεί πιο έντονα στην ποίησή του, εκδίδοντας αρκετές συλλογές. Παρότι η φήμη του ως γλύπτη θα διαδοθεί μετά τον θάνατό του, γιατί είχε κρατήσει τα έργα στην προσωπική του συλλογή, θα δουλέψει και εκεί με σίδερο και μεταλλικά ελάσματα στο Μπουαζελού. Ερωμένη και μούσα του τώρα η Μαρί Τερέζ με την οποία απέκτησε μια κόρη, τη Μάγια. Χωρίς να πάψει φυσικά να ενδιαφέρεται και να ανταποκρίνεται οικονομικά  για τις προηγούμενες γυναίκες του.

Η Μάγια, η κόρη του Πικάσο, με μια κούκλα (1938)

 Η κόρη του υπήρξε το μοντέλο του στους συχνά λυρικούς, πολλές φορές μάλιστα και ερωτικούς πίνακές του, στους οποίους συνδύαζε έντονα χρώματα με ρευστές φόρμες.

Ο Πικάσο γυρίζει στο Παρίσι και συζεί με τη φωτογράφο Ντόρα Μάαρ. Αυτή την περίοδο ασχολείται με τον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, με κύρια συμβολή του την τοιχογραφία της Γκερνίκα – από την ομώνυμη βασκική πόλη που βομβαρδίστηκε από τους φασίστες το 1937. Του την ανέθεσε η δημοκρατική κυβέρνηση για το ισπανικό περίπτερο της Παγκόσμιας Έκθεσης τους Παρισιού την ίδια χρονιά. Με την εξπρεσιονιστική  μονοχρωματική αυτή καταδικάζει την άκοπη καταστροφή της ζωής ενώ ο ταύρος απεικονίζει την ελπίδα συντριβής του φασισμού.  

Γυναίκα που κλαίει (1937)

 Η φρίκη και ο πόνος της Γκερνίκα απεικονίζεται και σε αυτόν τον πίνακα. Στο βασανισμένο γεμάτο αγκάθια πρόσωπο αυτής της γυναίκας αποτυπώνονται οι πληγές που έφερε ο πόλεμος στην ανθρωπότητα.

Αυτοπροσωπογραφία (1907)

Στα χρόνια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου τα έργα του Πικάσο περιέχουν κλειστοφοβικά εσωτερικά και σαν νεκροκεφαλές σχέδια. Μετά τον πόλεμο ξαναρχίζει να εκθέτει έργα του που περιλαμβάνουν ζωγραφικούς πίνακες και γλυπτά, καθώς και λιθογραφίες και κεραμικά. Εν τω μεταξύ προσχωρεί, εν μέσω αντιδράσεων, στο Κομμουνιστικό Κόμμα και ανοίγει επίσης το ατελιέ του σε νέους και παλιούς συγγραφείς και καλλιτέχνες (Πωλ Ελυάρ, Ζαν Πολ Σαρτρ). Τη θέση της Μάαρ παίρνει μια νέα ζωγράφος, η Φρανσουαζ Ζιλό, με την οποία θα κάνει δύο παιδιά, τον Κλωντ και την Παλόμα, διαπνεόμενος συνάμα στην τέχνη του από την κλασική παράδοση και τις μεσογειακές ρίζες του.

Το στούντιο του Πικάσο (1956)

Η φήμη του εξαπλώνεται, ο ίδιος αναμειγνύεται περισσότερο στην πολιτική, δίνοντας σχέδια εξαιτίας πιο πολύ της ειλικρινούς και ισόβιας συμπάθειάς του προς τους κάθε είδους καταπιεσμένους, παρά από δέσμευση προς τους κομμουνιστές.  Το 1961 παντρεύεται την τελευταία του γυναίκα, τη Ζακλίν Ροκ, και θα ζήσουν μαζί μέχρι τον θάνατό του.

Ο Πικάσο με την τελευταία του γυναίκα, Ζακλίν Ροκ

Στο όψιμο έργο του ωθείτο και στρεφόταν στους πίνακες των παλαιότερων δασκάλων για να αναπλάσει τα έργα τους σε πολλές παραλλαγές γυρνώντας ξανά και στα δικά του παλαιότερα έργα με την ίδια παρόρμηση.

Συνέχισε να είναι νεωτεριστής μέχρι την τελευταία δεκαετία της ζωής του.
Όταν πέθανε, σε ηλικία 93 ετών, είχε κρατήσει στην ιδιωτική του συλλογή περίπου 50.000 έργα, καθώς ήδη από το 1920 πωλούσε τους πίνακές του σε πολύ υψηλές τιμές. Τα έργα αυτά περιήλθαν στους κληρονόμους του και στην ιδιοκτησία του γαλλικού κράτους.

Μαρ.Μαρ. http://texnografia.blogspot.gr/

---