Ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς και οι μηχανές του

 Έλληνας μαθηματικός, φυσικός και μηχανικός.

Άγνωστος ο χρόνος γέννησης και θανάτου του. Άλλοι τοποθετούν την ακμή του κατά τον 1ο αιώνα π.Χ. ενώ άλλοι τον 1ο μ.Χ. αιώνα. Σίγουρα όμως έζησε στην Αλεξάνδρεια και διηύθυνε την Ανωτάτη Τεχνική Ελληνική Σχολή, η οποία θεωρείται το πρώτο συστηματικό πολυτεχνείο του κόσμου.

Είναι ο πρώτος φυσικός που διατύπωσε τη φράση: «μερικοί χρησιμοποιούν τον υδράργυρο αντί του ύδατος, διά την επιφοράν πιέσεως».

Η διόπτρα

Η καλύτερη έκδοση των έργων του έγινε στη Λειψία και περιλαμβάνει στον πρώτο τόμο τις πραγματείες Πνευματικά και Αυτοματοποιητική. Στον δεύτερο τόμο περιλαμβάνονται τρία βιβλία της μηχανικής. Στον τρίτο οι πραγματείες Μετρικά και Περί διόπτρας. Στον τέταρτο τόμο περιλαμβάνεται πραγματεία που περιέχει γεωμετρικούς ορισμούς και πραγματεία με τίτλο Γεωμετρικά, και μια μικρή με τίτλο Ήρωνος περί μέτρων. Στον πέμπτο και τελευταίο τόμο η πραγματεία τιτλοφορείται Στερεομετρικά. Σημαντικό επίσης έργο του είναι τα Κατοπτρικά.
Εννοείται ότι τα έργα έχουν υποστεί μεταβολές (από τους πρώτους μ.Χ. αιώνες μέχρι τον 7ο) ώστε να είναι κατάλληλα για διδακτικούς σκοπούς.
Ο Ήρων φημιζόταν για την επινοητικότητά του και εφηύρε μια μεγάλη ποικιλία από συσκευές και μηχανήματα:

1. Συσκευές που λειτουργούσαν με πίεση νερού ή αέρα και οι οποίες υποδηλώνουν μεγάλη εξοικείωση με τις αρχές της υδρομηχανικής, όπως ο σίφων, μια καταθλιπτική αντλία νερού, και άλλες συσκευές που προορίζονταν είτε για αναψυχή, έχοντας τον χαρακτήρα παιχνιδιών, είτε για τα ιερά.

Η ατμομηχανή

Η Ήρωνος κρήνη, δηλαδή μια κρήνη σιντριβάνι. Το πρώτο στο είδος του υδραυλικό αρμόνιο. Η περίφημη μικροσκοπική «ατμομηχανή» – μια σφαίρα που στροβιλιζόταν γύρω από τον άξονά της και εκτόξευε δέσμες ατμού.

Επίσης «αυτόματες» κατασκευές, όπως αυτή όπου η φωτιά ενός βωμού έκανε να ανοιγοκλείνουν αυτόματα οι πόρτες του ναού ή μια άλλη όπου δύο αγάλματα άρχιζαν να προσφέρουν σπονδές μόλις άναβε η φωτιά του βωμού που βρισκόταν ανάμεσά τους.

2. Το «Αυτόματο κουκλοθέατρο» του Ήρωνα, ή κρήνες που χρησιμοποιούνταν σε ναούς στην Αλεξάνδρεια και που, με κάθε κέρμα, απελευθέρωναν μια ορισμένη ποσότητα νερού.

3. Μηχανήματα και όργανα γεωδαισίας, όπως η διόπτρα-«θεοδόλιχος», που μετατράπηκε από τον Ήρωνα σε όργανο ακριβείας και χρησιμοποιήθηκε για πολλούς αιώνες μετά. Ακόμη, ο χωροβάτης (συμπλήρωμα της διόπτρας) και το κυκλόμετρο που λειτουργούσε με αλυσιδωτούς τροχούς και χρησίμευε ως οδόμετρο για την αυτόματη μέτρηση οδικών αποστάσεων από κινούμενο όχημα, κάτι σαν τον σημερινό μας χιλιομετρητή.

Το δρομόμετρο

Ο Ήρων εδραίωσε τη γεωδεσία ως επιστήμη και ανέπτυξε νέες μεθόδους που αποτέλεσαν τη βάση της γεωδετικής θεωρίας του την οποία εξέθεσε σε ένα από τα τελειότερα συγγράμματα του είδους του, το Περί Διόπτρας που προαναφέραμε, το οποίο αποτελεί τη βάση των σύγχρονων εγχειριδίων γεωδεσίας (επιστήμης που μελετά το σχήμα και τις διαστάσεις της Γης).
Στο έργο αυτό ο Ήρων κάνει λεπτομερείς υποδείξεις για την πρακτική διεξαγωγή μετρήσεων με βάση νέες μεθόδους, μαζί με τους σχετικούς μαθηματικούς κανόνες και τύπους για τους υπολογισμούς.

Τα έργα του Ήρωνος εκτός από τη μετάφρασή τους στην Αραβική, διαδόθηκαν και στην Ινδία κατά τους πρώτους μ.Χ. αιώνες και αποτελούσαν, παράλληλα προς τα Στοιχεία του Ευκλείδη, τη βάση για τη διδασκαλία των μαθηματικών και της πειραματικής φυσικής.

---