Νεοκλασικά της Αθήνας από τον Αναστάσιο Μεταξά: Μουσείο Μπενάκη, Ιονική Τράπεζα, Γαλλική Πρεσβεία

Λεωφ. Βασ. Σοφίας  1910: Δεξιά το Μουσείο Μπενάκη και αριστερά
η οικία Ράλλη Σκαραμαγκά στη θέση της οποίας έχει
κτισθεί το υπουργείο Εξωτερικών

Παράλληλα ή λίγο μετά τον Τσίλλερ υπήρξαν πολλοί αρχιτέκτονες που εφάρμοσαν πιστά τις μορφές του νεοκλασικισμού στη δεκαετία του 1920, της αναβίωσης δηλαδή της αξεπέραστης δόξας των προγόνων, όπως είχε επιτάξει η Μεγάλη Ιδέα. Ένας από αυτούς ήταν ο Έλληνας αρχιτέκτονας Αναστάσιος Μεταξάς (1862-1937), σκοπευτής και δύο φορές ολυμπιονίκης, που εφάρμοσε τον νεοκλασικισμό στο μέγαρο Χαροκόπου, στο μέγαρο της Ιονικής Τράπεζας και στην έπαυλη Douai του Μέρλιν. Ήταν αυτός που σχεδίασε και κατασκεύασε το σκοπευτήριο της Καλλιθέας στο οποίο έγιναν τα αγωνίσματα της σκοποβολής στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1896 και με τα σχέδιά του αναμορφώθηκε το Παναθηναϊκό στάδιο από τον Γ. Αβέρωφ.

 Μέγαρο Χαροκόπου, σήμερα Μουσείο Μπενάκη

Μια σειρά από τέτοια αρχοντικά στόλιζαν παλιά τη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, τον πιο «αριστοκρατικό» δρόμο της Αθήνας. Το συγκεκριμένο αυτό μέγαρο, οικοδόμημα που κτίστηκε το 1895, απλό σε σχέση με το σημερινό, αγοράστηκε το 1910 από τον Εμμανουήλ Μπενάκη, έμπορο από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, που εγκαταστάθηκε στην Αθήνα στο πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα. Το 1911 επεκτείνεται με την προσθήκη μιας αίθουσας χορού και ορισμένων βοηθητικών χώρων από τον Αναστάσιο Μεταξά. Μετατρέπεται σε μουσείο το 1932 από τον γιο του Αντώνη Μπενάκη, και για να πληροί τις προδιαγραφές ως Μουσείο στο κτήριο προστίθεται μία ακόμη πτέρυγα δίπλα στην αίθουσα χορού, πάλι από τον Μεταξά.
Πριν από λίγα χρόνια μάλιστα επεκτάθηκε χωρίς να αλλοιωθεί η εξωτερική του μορφή προς τον δρόμο.

Ιονική Τράπεζα (Πεσμαζόγλου 12-14)

Μοναδική περίπτωση στην προπολεμική Αθήνα όπου ένα κτήριο κτίστηκε εξαρχής ως κτήριο τράπεζας. Στη δεκαετία του 1910 εμφανίζεται επί της οδού Πεσμαζόγλου το «νέον κατάστημα» της Ιονικής Τραπέζης, κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο Πεντέλης και με κίονες στην πρόσοψη. Ο Αν. Μεταξάς, που είχε διακριθεί εκείνη την περίοδο σχεδιάζοντας μια αρχιτεκτονική που δεν ξέφευγε από τις αρχές και τις μορφές του νεοκλασικισμού, έβαλε την υπογραφή του και σε αυτό κτήριο.
Το 1958 αποφασίστηκε η συνένωση των κτηρίων των δύο τραπεζών, Ιονικής και Λαϊκής, που συνόρευαν. Η επέμβαση οφείλεται στον αρχιτέκτονα Κωνσταντίνο Καψαμπέλη (1909-1984), ο οποίος για να πετύχει αισθητικό και λειτουργικό αποτέλεσμα, αλλοίωσε το περιστύλιο της Ιονικής, κατήργησε τις διπλές κολόνες και εξαφάνισε τη θαυμάσια θολωτή οροφή. Οι εργασίες αποκατάστασης στο κτήριο έγιναν για λογαριασμό της Alpha Bank κατά το 2000-2002 από τον Αλέξανδρο Καλλιγά ο οποίος απάλειψε κάθε ίχνος ενδιάμεσων αλλοιώσεων και ενοποίησε μορφολογικά την Ιονική Τράπεζα με εκείνη της Λαϊκής που είχε κατασκευασθεί αργότερα.

Έπαυλη Douai του Μέρλιν (Γαλλική πρεσβεία, Β. Σοφίας 7)

Το μέγαρο αυτό οικοδομήθηκε μεταξύ των ετών 1893 και 1895, βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά, από τους σημαντικότερους Έλληνες εκπρόσωπους του όψιμου νεοκλασικού ρυθμού. Αρχικά ανήκε στον εγκατεστημένο στην Ελλάδα Βρετανό επιχειρηματία Κάρολο Μέρλιν, δισέγγονο του Γάλλου επαναστάτη Merlin de Douai, που το έκτισε με σκοπό να το νοικιάσει στη Γαλλική Πρεσβεία, η οποία και στεγάστηκε πράγματι εκεί από το 1896. Το κτήριο αγοράστηκε τελικώς από το γαλλικό δημόσιο το 1914 και από τότε λέγεται Hôtel Merlin de Douai, προς τιμήν του Γάλλου προγόνου του αρχικού ιδιοκτήτη. Επισκευάστηκε επανειλημμένα κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, το 1930, το 1985-1986 και ιδίως μεταξύ των ετών 1993-1995, οπότε και ανακαινίστηκαν πλήρως οι προσόψεις και το εσωτερικό του, υπό την επίβλεψη του Γάλλου διακοσμητή Κριστιάν Ντιβάλ.

---