Η εμβληματική Πύλη των Λεόντων

Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός ζωογονήθηκε από την επαφή του με τη θάλασσα και εμπλουτίσθηκε από τους πολιτισμούς της Κρήτης, των Κυκλάδων και της Ανατολής. Θα εξουσιάσει το Αιγαίο και έχοντας πυκνή επικοινωνία με την Ανατολή και τη Δύση θα εγκαταστήσει εμπορικούς σταθμούς.

Η Μυκηναϊκή Κοινή αποτελεί την κορυφαία φάση της ακμής των Μυκηναίων οι οποίοι έχουν να επιδείξουν μια κοινωνία ιεραρχημένη, γραφειοκρατικά συγκροτημένη –της οποίας τα μυστικά μάς προδίδει η Γραμμική γραφή Β’–, αξιόλογη ανακτορική οργάνωση, πλούτο και λαμπρή τέχνη που ακτινοβολεί στον τότε γνωστό κόσμο. 

Το σημαντικότερο κέντρο του μυκηναϊκού πολιτισμού, οι Μυκήνες, εκτείνονταν σε μια συνολική έκταση 30.000 τ.μ., και εκτός των άλλων κεντρικών κτισμάτων περιελάμβαναν και τη μνημειακή Πύλη των Λεόντων, το τριγωνικό ανάγλυφο της κύριας εισόδου της ακρόπολης. Έλαβε το όνομά της από την περίφημη ανάγλυφη παράσταση των δύο λιονταριών που κοσμούν το κουφιστικό τρίγωνο.

Η «παλιννόστηση» των λέξεων

Λεξιλογικοί «νόστοι»

 Ο «νόστος», η επιστροφή στην πατρίδα (από το ρήμα νέομαι «επιστρέφω»), δεν χαρακτήρισε μόνο «τη γλυκιά προσμονή της επιστροφής στην πατρίδα» που κατέληξε στο νόστιμος, αλλά έδωσε και «τον ψυχικό πόνο που γεννάει αυτή η προσμονή», τη νοσταλγία. Και ήταν μάλιστα οι Γάλλοι που κατέφυγαν στις ελληνικές λεξιλογικές πηγές, πλάσσοντας πρώτοι αυτοί το άλγος του νόστου, το nostalgie. Ετσι, από άλλο δρόμο, η λέξη επέστρεψε στη «λεξιλογική πατρίδα» της.

Η επιστροφή μιας λέξης ως δανείου στη γλώσσα από την οποία ξεκίνησε χαρακτηρίζεται ως αντι-δάνειο, ως επιστροφή δανείου, ως επιστροφή μιας λέξης στη γλώσσα στην οποία γεννήθηκε. Από τις πιο αποκαλυπτικές διαδικασίες λειτουργίας της γλώσσας στο πεδίο συνάντησης των λαών και των πολιτισμών είναι τα αντιδάνεια. Συνιστούν μαρτυρίες της περιπέτειας στη ζωή των λέξεων και μαζί παραδείγματα τού πόσο αυτά τα κατεξοχήν πνευματικά δημιουργήματα, που είναι οι λέξεις, εξελίσσονται εννοιολογικά περνώντας από γλώσσα σε γλώσσα, από λαό σε λαό, για να ξαναγυρίσουν συχνά στον τόπο καταγωγής τους πραγματοποιώντας έτσι τον «λεξιλογικό νόστο» τους.

Ερυθρόμορφος ρυθμός - δείγμα της μεγάλης ζωγραφικής των αρχαίων

Αττικός ερυθρόμορφος κάνθαρος, περ. 460 π.Χ.
Σάτυρος και Μαινάδα με θύρσο.

Λέμε μέσα στη ζοφερότητα της εποχής ότι προέχει η ομορφιά από όπου και αν προέρχεται. Η τέχνη, τόσο διάφανα, την περιέχει. Και ας μας λέει ο Γούντυ Άλεν («Μεσάνυχτα στο Παρίσι»)  ότι νοσταλγούμε πάντα άλλες εποχές που δεν τις έχουμε ζήσει. Την ομορφιά αναζητούμε για να εξωραΐσουμε πρώτα τουλάχιστον τα μάτια μας και ύστερα σιγά σιγά όλη την ύπαρξή μας.

Μια ματιά σε έναν ρυθμό αττικό χιλιάδων χρόνων πριν πλήρους καλαισθησίας, λοιπόν.

Η Αθήνα, κυριαρχούσα στην αγγειογραφία, ήδη κατά το τέλος του 6ου  αιώνα π.Χ. επιτυγχάνει τη γένεση μιας νέας τεχνικής για τη διακόσμηση των αγγείων. Είναι καθαρή παραλλαγή του μελανόμορφου ρυθμού, για την ακρίβεια η πλήρης αντιστροφή του. Το αγγείο ολόκληρο «βάφεται» μελανό και ο αγγειογράφος αφήνει «άβαφα», στο χρώμα του πηλού δηλαδή, τα σώματα των μορφών, ενώ οι λεπτομέρειες του σώματος και τα άλλα θέματα που θέλει να σχεδιάσει δηλώνονται με λεπτές γραμμές, παρέχοντας μεγαλύτερη ελευθερία στον καλλιτέχνη.