Χριστούγεννα στην ποίηση

Ο ποιητικός λόγος είναι έμφορτος από αναφορές για τα Χριστούγεννα. Δεν είναι μόνο η παράδοση που ελκύει τους ποιητές αλλά και το δικό τους βίωμα, αναπολώντας τα όμορφα παιδικά τους χρόνια αλλά και μεταφέροντας με ενάργεια την πρόσληψη της γιορταστικής ατμόσφαιρας στην ποιητική έκφραση.  Ας ξαναζωντανέψουμε την οπτική των ποιητών μας για τούτες τις μέρες και τους συμβολισμούς που ο καθένας τους προσδίδει, και ας ανοίξουμε τις διόδους για να εισδύσει σε βάθος η δική τους έκφραση ώστε να ενωθούμε μυστικά σε πανανθρώπινες έννοιες.

Γάμος... αλά αρχαία ελληνικά

Η Ιπποδάμεια προετοιμάζεται για τον γάμο της.
Ερυθρόμορφος αμφορέας του 425 π.Χ.

Πόσο άραγε απέχει ο σημερινός γάμος από τον γάμο που συνήπταν οι αρχαίοι Έλληνες; Οι πληροφορίες που μας παρέχονται για τους αρχαίους χρόνους είναι, εν γένει, θα λέγαμε, φτωχές. Το βέβαιο είναι ότι οι συνθήκες και το τυπικό εποίκιλλαν ανά πόλη. Ωστόσο, μεγάλη  βοήθεια μας δίνουν τα αττικά αγγεία, ιδίως τα ερυθρόμορφα, τα οποία φέρουν αρκετές σχετικές παραστάσεις που μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε πολλά, τουλάχιστον για την τελετή του γάμου. Επομένως, εστιαζόμαστε περισσότερο στην πόλη των Αθηνών, ούτως ή άλλως το κέντρο του πολιτισμού το πάλαι ποτέ.

Αρχικώς, κατά τους πρώτους χρόνους υπήρχε ο θεσμός της αρπαγής τον οποίο διαδέχθηκε ο ομηρικός γάμος, της ηρωικής εποχής. Σε αυτόν αντάλλασσαν το γαμικό δώρο «έδνο»,  ίσο με την υποτιθέμενη αξία της νύφης. Ο γάμος  στον Όμηρο αναφέρεται ως κανών, ονομάζεται δε η οικοδέσποινα «κουριδίη άλοχος». Διασώζεται, εξάλλου, μια όμορφη παραστατική εικόνα που ο θεϊκός ποιητής Όμηρος, στο  Σ’ της Ιλιάδος, περιγράφει μια σκηνή γάμου σε μια φανταστική όμορφη πόλη:

Η συνείδηση πάμφωτη σαν καλοκαίρι... από τον Οδυσσέα Ελύτη

Όπου, φωνάζω, και να βρίσκεστε, αδελφοί

όπου και να πατεί το πόδι σας

ανοίξετε μια βρύση

τη δική σας βρύση του Μαυρογένη.

Καλό το νερό

και πέτρινο το χέρι του μεσημεριού

που κρατεί τον ήλιο στην ανοιχτή παλάμη του.

Δροσερός ο κρουνός θ’ αγαλλιάσω.

Η λαλιά που δεν ξέρει από ψέμα

μεγαλόφωνα το νου μου ν’ απαγγείλει

ευανάγνωστα να γίνουν τα σωθικά μου.

Δεν μπορώ

η αγχόνη τα δέντρα μου εξουθένωσε

και τα μάτια μαυρίζουν.

Δεν αντέχω

Μια νέα θρησκεία αναδύεται… το τέλος του αρχαίου κόσμου

Η βάπτιση του Κωνσταντίνου, έργο της Σχολής του Ραφαήλ

Οι θρησκείες κατέχουν κεντρική θέση στην ιστορία των πολιτισμών και σκοπό έχουν να γεμίσουν με το δικό τους νόημα, όχι έλλογο στον πυρήνα του, τη ζωή όλων των ανθρώπων που τις ακολουθούν με πίστη.

Δυστυχώς, η παγκόσμια Ιστορία της ανθρωπότητας σε πάμπολλες φάσεις της, καταγράφει τις θρησκείες να συνοδεύονται, αδιάκοπα, και από τον φανατισμό.

Ύστερα από τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ανατολή και, αργότερα, των Ρωμαίων, σε Ανατολή και Δύση, στον ευρύτερα μεσογειακό χώρο είναι γνωστό ότι υπήρξαν εντυπωσιακές διαπολιτισμικές προσμείξεις, και δη ανάμεσα στις θρησκείες. 

Από το Χρονικό μιας δεκαετίας, του Οδυσσέα Ελύτη

Από τη στιγμή που παύουν να ακολουθούν 

το νήμα τών ποιητών τους οι λαοί βαδίζουν κατευθείαν στην άβυσσο

Στο «Χρονικό μιας δεκαετίας» ο Οδυσσέας Ελύτης διηγείται με τη δική του ποιητική ματιά, που είναι σαρωτική, μια δεκαετία η οποία στην ελληνική ιστορία καταλαμβάνει μια από τις σημαντικότερες θέσεις. Οι εκπρόσωποί της –τόσο ανομοιογενείς–  ωστόσο, ανατρέπουν το παρελθόν και, όντας ευαίσθητοι δέκτες των νέων ρευμάτων της Ευρώπης, φέρνουν μια αναγεννησιακή επανάσταση στον χώρο του πνεύματος και της τέχνης με την ελληνική σφραγίδα. Ο Ελύτης περιγραφικός, και με απαράμιλλη ευαισθησία και λυρικότητα, καταγράφει την εποχή του που συμπεριλαμβάνει και έναν πόλεμο στον οποίο ο ίδιος συμμετείχε ενεργά.

Ραφαήλ. Ο πρίγκιπας των ζωγράφων της κλασικής Αναγέννησης

Ουρμπίνο 1483 - Ρώμη 1520

Κορυφαίος και μεγαλοφυής Ιταλός ζωγράφος της ώριμης Αναγέννησης – το πλήρες όνομά του στα Ιταλικά είναι Ραφαέλο Σάντι ή Σάντσο. Στις συνθέσεις του κυριαρχεί η δραματική ένταση συνδυασμένη με αρμονία,  ισορροπία, τέλεια και αδιατάρακτη τάξη. Με αυτή την έννοια, το έργο του μπορεί να χαρακτηριστεί ως η αποκορύφωση του κόσμου του ανθρωπισμού και της Αναγέννησης, η οποία σημειώνεται ενώ μαίνονταν τα ιστορικά γεγονότα, καρπός συμβάντων και ιδεών μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα, και ο δημιουργός του ήταν ένας νέος άνθρωπος που έπρεπε να αναμετρηθεί και να ζήσει με δύο γίγαντες του μεγέθους του Λεονάρντο ντα Βίντσι και του Μιχαήλ Αγγέλου. Η δόξα και η ιστορική λειτουργία του Ραφαήλ ήταν ότι βρήκε τον «τρίτο δρόμο», ο οποίος ήταν ταυτόχρονα σύνθεση και υπέρβαση των καλλιτεχνικών ανακαλύψεων της εποχής του. Θαυμάζεται τόσο για τις ευλύγιστες φόρμες του και την άνετη σύνθεση όσο και για την παραστατική απόδοση του νεοπλατωνικού ιδεώδους του ανθρώπινου μεγαλείου.

Η φιλοξενία ιερό δίκαιο της αρχαιότητας

Η φιλοξενία ερμηνεύεται ως φιλία προς τους ξένους.  Δηλαδή, μια μορφή φιλίας ευρύτερη, κατά την οποία ανοίγει κανείς το σπίτι  του όχι μόνο στους συγγενείς και στους φίλους, αλλά και σε μη γνωστούς του ανθρώπους. Στην αρχαιότητα, τώρα, και ειδικά στους Έλληνες, λόγω και της έλλειψης των μέσων συγκοινωνίας και των κατάλληλων καταλυμάτων για τους ξένους, είχε μείζονα ηθική αξία ως μέσο αναψυχής, προστασίας των οδοιπόρων και κέντρο μόρφωσης και γεφύρωσης του λαού, εξαγιαζόμενη φυσικά από τη θρησκεία. Εξ ου και έδωσαν στον πατέρα των θεών και των ανθρώπων το επίθετο Ξένιος (αλλά και στην Αθηνά), ως προστάτη και των ξένων και των φίλων, και τιμωρού των καταπατούντων την αρετή της φιλοξενίας.

Τα προγενέστερα του Μάνου Χατζιδάκι για τους μεταγενέστερους

Ο Μάνος Χατζιδάκις, εκτός από μια ύψιστη μουσική ιδιοφυΐα, ήταν και ένας διανοούμενος  με μια καθαρή σκέψη, που είχε αποτινάξει πολλών ειδών αγκυλώσεις και ένας άνθρωπος με μια συνεπή στάση ζωής χωρίς εκπτώσεις, τις οποίες εμείς πλέον ξέρουμε τόσο καλά! Τα λεγόμενά του, μπορούμε να το πούμε,  προαναγγέλλουν πολλά από τα τωρινά τεκταινόμενα που τότε δεν υπήρχαν καν  ή βρίσκονταν ακόμη εν τη γενέσει τους.  Διά του λόγου  το αληθές, χωρίς πολλά λόγια, αξίζει να τον παρακολουθήσουμε.

Είμαστε όλοι αστρόσκονη - Διον. Σιμόπουλος

Είμαστε πράγματι παιδιά του Σύμπαντος. Γιατί είμαστε όλοι μας αστρόσκονη, και κάποια μέρα θα ξαναγυρίσουμε στα άστρα.

Ο Διονύσης Σιμόπουλος, ο σύγχρονος φυσικός και αστρονόμος, επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, είναι από τις προσωπικότητες  παγκοσμίου κύρους για τις οποίες πρέπει να επαίρεται η Ελλάδα του αφρού και της κυριαρχίας των αχρήστων που βρίσκονται συνεχώς στην επικαιρότητα στους καιρούς τούτους. Αντλούμε, προς τιμήν του, ένα μικρό απόσπασμα από μια ανάρτηση του ιδίου στο Facebook (7 Ιουλίου 2012):