Εγχειρήσεις στην αρχαία Ελλάδα

ΑΡΧΑΝΕΣ

Ένα εύρημα από  τις Αρχάνες της Κρήτης ανατρέπει τα όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα για το επίπεδο της Ιατρικής στην αρχαία Ελλάδα. Πρόκειται για ένα μινωικό κρανίο με επουλωμένα σημάδια εξόστωσης. Το γεγονός ότι τα σημάδια έχουν επουλωθεί αποδεικνύει ότι ο ασθενής επέζησε της εγχειρήσεως . Αυτό το εύρημα ήρθε να επιβεβαιώσει όσους πίστευαν ότι στην αρχαία Ελλάδα η Ιατρική και η χειρουργική επιστήμη ήταν ανεπτυγμένες σε πολύ μεγάλο βαθμό. Δυστυχώς, ένα μεγάλο φάσμα παραγόντων (όπως οι λαθρανασκαφές, ή έλλειψη έρευνας και επισταμένης μελέτης στα ήδη υπάρχοντα ευρήματα, τα ελάχιστα διασωθέντα σχετικά κείμενα κ.λπ., ακόμη, ο όρκος σιωπής που έδιναν οι ασθενείς που θεραπεύονταν από τα κατά τόπους Ασκληπιεία, έχουν σημαντικό μερίδιο ευθύνης στη μέχρι πρότινος υποτίμηση του επιπέδου της αρχαίας ιατρικής των προγόνων μας.

Μινωικό κρανίο από τις Αρχάνες της Κρήτης. Στα βρεγματικά του οστά διακρίνονται (επουλωμένα) σημάδια εξόστωσης, τα οποία οφείλονται σε αρχαία χειρουργική επέμβαση.(Φωτ. από το Μουσείο του Σπηλαίου Πετραλώνων Χαλκιδικής)

  

Πλάγια φωτογραφία όπου φαίνονται τα σημάδια της εξόστωσης. (Φωτ. από το Μουσείο του Σπηλαίου Πετραλώνων Χαλκιδικής)

Μεγέθυνση του σημείου που έγινε η εξόστωση (η αφαίρεση δηλαδή τμήματος από το βρεγματικό οστό του μινωικού κρανίου) προκειμένου ο αρχαίος χειρουργός να αποκτήσει πρόσβαση στον εγκέφαλο του ασθενούς.(Φωτ. από το Μουσείο του Σπηλαίου Πετραλώνων Χαλκιδικής)

 Η εγχείριση στο κρανίο πέτυχε, η ασθενής επέζησε... 28 αιώνες πριν.

ΑΒΔΗΡΑ

Η αρχαιότερη κρανιακή χειρουργική επέμβαση στην Ελλάδα έχει ηλικία 28 αιώνων και πραγματοποιήθηκε στα αρχαία Άβδηρα της Θράκης. Το εντυπωσιακό δεν είναι μόνο ότι η 20χρονη ασθενής, που χτυπήθηκε από εχθρικό βλήμα, έζησε μετά την επέμβαση για τουλάχιστον δύο ακόμη δεκαετίες, αλλά και το ότι ο γιατρός ακολούθησε με απόλυτη επιτυχία την πρακτική που περιέγραψε ο Ιπποκράτης στα συγγράμματά του δύο αιώνες αργότερα!
Αυτά αποκαλύπτει η έρευνα του καθηγητή Φυσικής Ανθρωπολογίας και Αρχαιολογικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Adlephi   της Νέας Υόρκης Αναγνώστη Αγελαράκη, που δημοσιεύεται στο καινούργιο τεύχος της έγκυρης επιστημονικής επιθεώρησης Archaeology και παρουσιάζουν Τα Νέα.
«Είναι σημαντικότατο εύρημα όχι μόνο για την αρχαιότητά του, για την ιατρική επιτυχία της ανάρρωσης από επέμβαση σε έναν πολύπλοκο κρανιακό χώρο, για την εκπληκτική χειρουργική εργασία που μας δείχνει, αλλά και για τις αδιάσειστες επιστημονικές αποδείξεις σχετικά με τις ρίζες της χειρουργικής» λέει ο κ. Αγελαράκης.
Η υπόθεση τοποθετείται χρονικά στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ., στα Άβδηρα, όπου οι κάτοικοι των Κλαζομενών (μία από τις ελληνικές πόλεις της Ιωνικής Αμφικτυονίας) έχουν ιδρύσει αποικία. Ένα βλήμα που εκτοξεύεται από τη σφενδόνη ντόπιου Θράκα –οι γηγενείς Θράκες επεδίωκαν επί μακρόν την καταστροφή της αποικίας– χτυπά μια 20χρονη κοπέλα στο πίσω μέρος του κεφαλιού.
Το βλήμα βρίσκει σε ένα σημείο που ενώνονται τα κόκαλα και σφηνώνεται σε μια κρανιακή συρραφή, σε ένα από τα πιο αδύναμα σημεία του κρανίου. Το εντυπωσιακό είναι ότι ο γιατρός δεν ακολούθησε την πεπατημένη οδό για την επέμβαση, την επέμβαση με περιστρεφόμενο κυλινδρικό πριονοειδές τρυπάνι, αλλά τη μέθοδο της απόξυσης (με ειδικό ξύστρο), την πλέον κατάλληλη δηλαδή για τη συγκεκριμένη περιοχή του κρανίου που επιτρέπει την απομάκρυνση των θραυσμάτων και εξαλείφει τα σχισμοειδή κατάγματα -σύμφωνα και με το κλασικό ιπποκράτειο ιατρικό σύγγραμμα «Περί των εν κεφαλή τρωμάτων», που γράφηκε σύμφωνα με την επικρατούσα εκδοχή δύο αιώνες αργότερα.

Από τι πέθανε, τελικά, η ασθενής δύο δεκαετίες μετά την επιτυχημένη επέμβαση; «Δεν μπόρεσα να προσδιορίσω από τα οστά της» διευκρινίζει ο κ. Αγελαράκης. «Ωστόσο, πέρα από ορισμένες οδοντικές παθολογίες και αρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης και των άκρων, ήταν σχετικά υγιής και σε αρκετά καλή φυσική κατάσταση»!

Το αρχαίο χειρουργημένο κρανίο

ΧΙΟΣ - (ΑΡΧΑΙΑ ΕΓΧΕΙΡΗΣΗ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ)

Ο Ιπποκράτης μάς έχει αφήσει περιγραφές για εγχειρήσεις εγκεφάλου κατά την αρχαιότητα. Άλλο, όμως, είναι μια άυλη γραπτή περιγραφή και άλλο μια χειροπιαστή απόδειξη… Γι’ αυτό ήταν εξαιρετικά χρήσιμη και πολύτιμη για την ιστορία και τη μελέτη της Ιατρικής, η ανακάλυψη των αρχαιολόγων της Κ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟ, οι οποίοι διενεργούν σωστική ανασκαφή σε οικόπεδο στην πόλη της Χίου, στην περιοχή Ατσικής, όπου εκτείνεται η ελληνιστική νεκρόπολη της αρχαίας πόλης της Χίου.
Συγκεκριμένα, ένας από τους αρχαίους κιβωτιόσχημους τάφους (δεύτερο μισό του 2ου π. Χ. αιώνα), που βρέθηκαν στο οικόπεδο, περιείχε τα οστά ενός άνδρα, ηλικίας περίπου 50 ετών, του οποίου το κρανίο είχε υποστεί τρυπανισμό. Η μακροσκοπική εξέταση της οπής (στο αριστερό βρεγματικό οστό του κρανίου), διαμέτρου 1,62 εκ., έδειξε ότι πρόκειται για χειρουργική επέμβαση και μάλιστα επιτυχημένη, αφού ο νεκρός έζησε επί μακρόν έπειτα από αυτήν. Η ταφή δεν περιέχει κτερίσματα και χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 2ου π.Χ αιώνα!
«Υπάρχει μία οπή δύο εκατοστών στο αριστερό πίσω μέρος του κρανίου, η οποία φαίνεται ότι επουλώθηκε με τον χρόνο. Τούτο το γεγονός δείχνει ότι ο ασθενής έζησε μετά την επέμβαση, ενώ τα σημάδια μόλυνσης είναι ελάχιστα», τόνισε ο ανθρωπολόγος Αστέριος Αηδόνης και πρόσθεσε: «Οι πρώτες έρευνες του κρανίου μάς κάνουν να πιστεύουμε πως ο άνθρωπος αυτός έζησε πέντε ή έξι χρόνια μετά την επέμβαση και πέθανε σε ηλικία περίπου πενήντα ετών».

Πηγή: ΑΠΕ, ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΤΥΠΟΣ

---