Το Θέατρο της Επιδαύρου και η Θόλος

Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου ήταν το πιο φημισμένο από όλα τα θεραπευτικά κέντρα της αρχαίας Ελλάδας, λόγω των πολλών και σοβαρών ασθενειών που ιάθηκαν εκεί. Σώρευε ασθενείς από όλη την Ελλάδα αλλά και από τη μεσογειακή λεκάνη. Η έκτασή του ήταν πολύ μεγάλη και διέθετε ξενώνες, γυμναστήριο, στάδιο και το περίφημο θέατρο.

Το θέατρο της Επιδαύρου

Το πιο διάσημο θέατρο της ελληνικής αρχαιότητας, έργο του αρχιτέκτονα Πολύκλειτου του Νεότερου, κατασκευάστηκε στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., όπως μας πληροφορεί ο περιηγητής Παυσανίας.

Είναι κτισμένο στην ΒΔ πλαγιά του Κυνορτίου όρους  και φημίζεται για τις ιδεώδεις αναλογίες του, την τέλεια ακουστική του και την αρμονική του ένταξη στο φυσικό τοπίο.

Το μνημείο κτίστηκε για να τελούνται σε αυτό οι μουσικοί, ωδικοί και δραματικοί αγώνες των Ασκληπιείων στο πλαίσιο της θεραπείας αλλά και της ψυχαγωγίας των ασθενών.

Η ορχήστρα του θεάτρου, στο οποίο εκφράστηκε στην πιο τέλεια μορφή της η σχετική αρχιτεκτονική εμπειρία της αρχαιότητας, είναι ένας τέλειος κύκλος με τη βάση για τον βωμό επίσης στο κέντρο του.  Στην αρχή κατασκευάσθηκε για να περιλαμβάνει 34 σειρές καθισμάτων που χωρούσαν 6.210 θεατές. Οι σειρές των εδωλίων των οκτώ κεντρικών κερκίδων σχεδιάστηκαν με κέντρο το κέντρο της ορχήστρας, ενώ τα πλάγια ζεύγη των κερκίδων δεξιά και αριστερά διαγράφουν τόξα. Έτσι και το οπτικό πεδίο στις ακραίες κερκίδες μεγάλωνε και η ακουστική εξυπηρετείτο καλύτερα. Οι θέσεις της πρώτης σειράς ήταν προορισμένες για επισήμους και ξεχώριζαν από το υλικό τους (κόκκινος ασβεστόλιθος).

Τον 2ο αιώνα π.Χ. το θέατρο επεκτάθηκε και προστέθηκαν ακόμη 21 σειρές καθισμάτων χωρισμένες σε 22 κερκίδες, ανεβάζοντας τη χωρητικότητα σε 12.300 θέσεις.

Το θέατρο αποκάλυψαν οι συστηματικές ανασκαφές της Αρχαιολογικής Εταιρείας, που ξεκίνησαν το 1889 και τελείωσαν το 1926, υπό τη διεύθυνση του Παναγιώτη Καββαδία.

Η θαυμάσια ακουστική του, αλλά και η πάρα πολύ καλή κατάσταση στην οποία διατηρείται, αφού αναστηλώθηκε όπου ήταν απαραίτητο και ειδικά στις πλευρές και στις πύλες των παρόδων (οι πρώτες αναστηλωτικές εργασίες έγιναν το 1907 και συνεχίστηκαν στο διάστημα  1954-1963), συνετέλεσαν στο να καθιερωθεί εκεί η τέλεση παραστάσεων αρχαίου δράματος κάθε καλοκαίρι. Η πρώτη παράσταση ανέβηκε το 1938 και ήταν η τραγωδία «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή,  με πρωταγωνίστριες την Κατίνα Παξινού και την Ελένη Παπαδάκη. Οι παραστάσεις σταμάτησαν με τον πόλεμο και από το 1954 και μετά πραγματοποιούνται ανελλιπώς στον φυσικό τους χώρο.

Στην Επίδαυρο έχει εμφανισθεί εκτός από τους μεγαλύτερους Έλληνες τραγωδούς όπως ο Αλέξης Μινωτής, η Κατίνα Παξινού, ο Θάνος Κωτσόπουλος, η Άννα Συνοδινού κ.ά. και η διάσημη Ελληνίδα σοπράνο Μαρία Κάλλας.

Η θόλος
Είναι ένα κομψότατο κυκλικό περίστυλο οικοδόμημα με κυκλικό υπόγειο χώρο, που οι υπογραφές ονομάζουν και Θυμέλη, δηλαδή βωμό. Το οικοδόμημα κτίστηκε και αυτό από τον αρχιτέκτονα Πολύκλειτο τον Νεότερο.

Στη θέση του έχει μένει μόνο το υπόγειο μέρος, που αποτελείται από έναν κυκλικό χώρο και τρεις ομόκεντρους διαδρόμους.

Το δάπεδο, από άσπρες και μαύρες ρομβοειδείς πλάκες, κατέληγε στο κέντρο σε μια κινητή στρογγυλή πλάκα που έφραζε την κάθοδο προς το υπόγειο.

Κάτω από το περίπλοκο δάπεδο υπήρχε ένας τριμερής υπόγειος χώρος. Οι κυκλικοί διάδρομοι που τον αποτελούσαν επικοινωνούσαν μεταξύ τους με ανοίγματα ενώ φράγματα στις κατάλληλες θέσεις ανάγκαζαν τον εισερχόμενο να ακολουθήσει μαιανδροειδή πορεία.

Για τη χρήση αυτού του μνημείου δεν έχουν σωθεί πληροφορίες από την αρχαιότητα, ούτε ο Παυσανίας μας διαφωτίζει. Το ιδιαίτερα πλούσιο διακοσμημένο υπέργειο κυκλικό μέρος έχει τη χαρακτηριστική μορφή του ουρανού, του μνημειώδους στεγάστρου ενός τάφου, και οι υπόγειοι διάδρομοι έχουν ασφαλώς σχέση με την υπόγεια ζωή του θεού της Επιδαύρου, του Ασκληπιού. Μπορεί και να είναι ένα άρτιο αστρονομικό μνημείο χωρίς εμείς να μπορούμε να συνδέσουμε  τη λειτουργία του με τον χώρο ιάσεων  και τα θέματα υγείας.

Η αναστήλωση της Θόλου

Η συγγραφέας Αλτάνη μας παραδίδει
στους «Άρρητους λόγους» της: «Επί της εξωτερικής κιονοστοιχίας της Θόλου των 26 κιόνων διαγράφεται η πορεία του πόλου της Γης. Ο κύκλος του “Τελέου Ενιαυτού” (σημ.: έχει διάρκεια 26.000 έτη) μεγαλοπρεπώς δεσπόζει και οριοθετεί  τον συμβολισμόν της Θόλου διά της εξωτερικής κιονοστοιχίας των 26 κιόνων, ορατός εις πάντας, αντιληπτός εις ελαχίστους». Και αναρωτιέται η Αλτάνη: «Μήπως άγνωστα στοιχεία συνδεδεμένα με την γνώσιν της ιάσεως σωμάτων και ψυχών, προκειμένου  να επέλθη η εναρμόνισις του μικρο-κοσμικού όντος μετά της μακρο-κοσμικής ψυχής, επιβάλλουν την αποκάλυψιν των μυστικών της τώρα;». Μάλιστα η συγγραφέας υποστηρίζει ότι στο δάπεδο το αρμονικό αυτό αριστούργημα απεικονίζει το ηλιοκεντρικό σύστημα, «40 έτη προ της γεννήσεως του Αριστάρχου».Σίγουρα πάντως  η Θόλος ήταν το κέντρο της μυστηριακής λατρείας του Ασκληπιού. Εξάλλου, σύμφωνα με τον μύθο, ο Θεός θεράπευε τους πιστούς του μέσα από τη γη. 

Εσωτερικός κορινθιακός κίονας της Θόλου

Μετά τις ανασκαφές του τέλους του 19ου αιώνα, από το μνημείο σώζονταν μόνο οι τρεις στερεοβάτες της ανωδομής και η υπόγεια τριμερής κατασκευή του λαβυρίνθου. Σημαντικό μέρος των διάσπαρτων αρχιτεκτονικών μελών της ανωδομής χρησιμοποιήθηκε σε συνεπτυγμένες αποκαταστάσεις των αρχών του 20ού αιώνα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Επιδαύρου. Η Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου εκτελεί από το 1994 πρόγραμμα μερικής αποκατάστασης του κτιρίου, στο πλαίσιο του οποίου διαλύθηκαν οι παραπάνω αποκαταστάσεις. Σήμερα στο μουσείο εκτίθεται μόνο το κορινθιακό κιονόκρανο - παράδειγμα, που βρέθηκε προσεκτικά θαμμένο κοντά στο μνημείο.

---