Μείξη μοντέρνου και κλασικού στην αρχιτεκτονική του Μεσοπολέμου

Tο ΜΤΣ στη διάρκεια κατασκευής του.
Εμφανώς  στην ταμπέλα αναγράφονται
τα ονόματα των αρχιτεκτόνων.
(φωτογραφία- αρχείο Billy Files)
 

Το «μοντέρνο κίνημα» στην αρχιτεκτονική, που θεωρήθηκε ότι πραγματοποίησε τη ρήξη με το παρελθόν, εκδηλώνεται πρώτα στην Ευρώπη, στις αρχές του 20ού αιώνα, παίρνει σημαντικές διαστάσεις περί το 1920-1930, και τότε ακριβώς είναι που πρωτοεμφανίζεται στην Ελλάδα, για να διαδοθεί ταχύτατα. Φορείς του κινήματος φυσικά είναι οι αρχιτέκτονες, κυρίως οι νέοι, μολονότι υπάρχουν, εκτός από τον ενθουσιασμό και άλλοι που διστάζουν ή φθάνουν στο σημείο απόρριψης της νέας αυτής αρχιτεκτονικής. Στη δεκαετία του 1930, όταν πρωτοεμφανίσθηκε  το «μοντέρνο κίνημα», τάσεις καταγράφηκαν σε δημόσιες και ιδιωτικές οικοδομές.

Αυτή η απότομη ρήξη, πολλές φορές, ωστόσο κρατάει δεσμούς και συγγένειες με το παρελθόν που δεν θα πάψουν να υπάρχουν. Ο εκλεκτικισμός εδώ κινείται σε ένα πνεύµα ανανέωσης, χωρίς ενιαίο ύφος, µε εκλεκτική επιλογή αρχιτεκτονικών στοιχείων, αναμειγνύοντας το κλασικό με το μοντέρνο.

Μετοχικό Ταμείο Στρατού

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το μοντέρνο κτήριο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού (ΜΤΣ), έργο των Βασιλείου Κασσάνδρα (1904-1973 και Λεωνίδα Μπόνη (1896-1963), δύο αρχιτεκτόνων που είχαν σπουδάσει στην Ecole des Beaux Arts του Παρισιού. Η οικοδόμηση ξεκίνησε το 1928 και το μεγαλεπήβολο έργο τελείωσε το 1932.

Αυτό το ασυνήθιστο σε μέγεθος κτήριο, με κάτοψη περίπου 9.000 τετραγωνικά μέτρα, που καταλαμβάνει το οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ Πανεπιστημίου και Σταδίου στην Αθήνα, προκάλεσε εντύπωση τότε στους Αθηναίους και εξακολουθεί να εντυπωσιάζει.

Κτίστηκε στη θέση των στάβλων του Όθωνα, έχοντας κερδίσει το α’ βραβείο σε σχετικό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό (1927). Οι δύο νεαροί αρχιτέκτονές του υιοθέτησαν εδώ τις μορφές του μοντέρνου κλασικισμού που επικρατούσε στην Ευρώπη. Διαθέτει απλοποιημένα κλασικιστικά στοιχεία στις όψεις και διακοσμητικές πλάκες που θυμίζουν μοτίβα της αρχαιότητας.

Στο κτήριο στεγάζονταν γραφεία και καταστήματα και το κινηματοθέατρο «Παλλάς», ενώ στο ισόγειο βρισκόταν και το ιστορικό καφέ-ζαχαροπλαστείο «Zonar’s».

Ανακαινίσθηκε το 2003 μαζί με την εντυπωσιακά ανακατασκευασμένη Στοά Σπυρομήλιου,  με εστιατόρια, και δύο θέατρα το «Αλίκη» και το «Παλλάς». Το επιβλητικό αυτό κτίσμα του Μεσοπολέμου έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο και ιστορικό μνημείο της πόλης.

 

*

Σε πολλές από τις μοντέρνες πολυκατοικίες πάλι της δεκαετίας του 1930, αυτές οι προτιμήσεις είναι ακόμη πιο έκδηλες, με την ενσωμάτωση ξεκάθαρα αρχαίων διακοσμητικών στοιχείων στις όψεις, όπως σε δύο έργα του Κωνσταντίνου Κυριακίδη (1881-1941) απόφοιτου της Aυτοκρατορικής Σxολής Kαλών Tεχνών της Kωνσταντινούπολης (1900) με μετεκπαίδευση στην  Ecole Spesiale d’Architecture του Παρισιού.

Πολυκατοικία στην οδό Πλουτάρχου 3 και Υψηλάντου
(έτος κατασκευής 1933)

Εντυπωσιακό δείγμα αυτή η γωνιακή πολυκατοικία, που βρίσκεται στο κέντρο του Κολωνακίου, και είναι γνωστή ως πολυκατοικία Μαυρομμάτη. Το κτήριο αποτελεί δείγμα της αρχιτεκτονικής της Ελλάδας του Μεσοπολέμου, με ανάμειξη τάσεων μοντερνισμού και εκλεκτικισμού.

Ο Κυριακίδης χρησιμοποιεί μια μορφή που ήδη έχει εμφανισθεί σε μοντέρνα κτήρια στη Ρωσία και στην Ιταλία, τον συνδυασμό κυλίνδρου με ορθογώνια απόληξη σε γωνία, τον οποίο προσαρμόζει στην κατεύθυνση της προσωπικής του επιλογής στην αρχιτεκτονική. Εδώ λοιπόν ο κύλινδρος μετασχηματίζεται σε σχηματοποιημένη μορφή δωρικού κίονα με ραβδώσεις. Eντυπωσιακές και καλαίσθητες είναι και οι διακοσμητικές λεπτομέρειες του κτηρίου με στοιχεία αρτ ντεκό.

Πολυκατοικία στην οδό Ασκληπιού 19

Ο Κυριακίδης ξεχώρισε για τον τρόπο που συνδύαζε τη μορφολογία του «μοντέρνου κινήματος» στην αρχιτεκτονική με διακόσμηση που επανέφερε σχηματοποιημένα ελληνικά μοτίβα και στοιχεία στις όψεις, που διακρίνονται περισσότερο στον τελευταίο όροφο, παρά την κατάσταση της πολυκατοικίας. Η τάση αυτή ήταν μια τοπική προσαρμογή στον μοντέρνο κλασικισμό της Ευρώπης.

---