Κλιμτ Γκούσταφ - ένα πλουμιστό χρυσαφένιο αίνιγμα

(Βιέννη 1862-1918). Αυστριακός ζωγράφος από τους σημαντικούς δημιουργούς της αρ νουβώ ή γιούγκεντστυλ (γερμανικό αρ νουβώ) και του βιεννέζικου συμβολισμού, με παράλληλες επιρροές από την αρχαία ελληνική, μυκηναϊκή και αιγυπτιακή αγγειογραφία. Ιδρυτής της Απόσχισης της Βιέννης, μιας ομάδας ζωγράφων που επαναστάτησαν στην ακαδημαϊκή τέχνη, στρεφόμενοι σε μια εξαιρετικά διακοσμητική τεχνοτροπία.
Στα σχέδια όπως και στους πίνακες, στις διφορούμενες συμβολικές συνθέσεις του, ο Κλιμτ θέλει να μας αποδείξει τον δυαδικό χαρακτήρα του ανθρώπινου όντος. Να μας τοποθετήσει μπροστά σε ένα ατέλειωτο παιχνίδι με καθρέπτες, όπου από το ένα μέρος υπάρχουν οι επιθυμίες μας που επιζητούν την ευτυχία και στην άλλη πλευρά υπάρχει η σταθερή και απειλητική παρουσία του θανάτου, της γυμνής πραγματικότητας, της μίζερης κατάστασης, της αδυναμίας και της σιωπής που μας τυλίγει. Ο ζωγράφος εστιάζει κυρίως στο βλέμμα ενός ανθρώπου σε κρίση, φοβισμένου και γοητευμένου ταυτόχρονα.

Πορτρέτο Mada Primavesi

Μέσα από τις ανθρώπινες φιγούρες, τις αλληγορίες και τα τοπία ο Κλιμτ ερευνά τις αλλαγές του καιρού του και συγχρόνως τα μυστήρια του υποσυνείδητου. Την απελευθέρωση και τη γνώση των δικαιωμάτων της γυναίκας, αλλά και τις πραγματικές και συγκεκριμένες δυνατότητες έκφρασής της. Στο έργο του κυριαρχεί ένας άφατος ερωτισμός – η σκοτεινή ήπειρος του Ζίγκμουντ Φρόυντ.
Υπήρξε νατουραλιστής όσο και ακαδημαϊκός, όπως φαίνεται στις τοιχογραφίες του στο Μπουργκτεάτερ της Βιέννης (1888) και στο κλιμακοστάσιο του Μουσείου Ιστορίας της Τέχνης. Λίγο αργότερα ζωγράφισε αλληγορικές τοιχογραφίες για το Πανεπιστήμιο της Βιέννης (Φιλοσοφία, Ιατρική και Νομική) που αποβλήθηκαν προκαλώντας σκάνδαλο, λόγω του ερωτικού συμβολισμού και του πεσιμισμού των έργων του. Επίσης, δημιούργησε μεταγενέστερες τοιχογραφίες, όπως Η ζωφόρος του Μπετόβεν και στην τραπεζαρία της οικίας Στόκλετ, στις Βρυξέλλες.

Η «μυθική» Γενιά του ’30

Προβλημάτισε, κατηγορήθηκε, έφερε αντιπαραθέσεις και από τη Δεξιά και από την Αριστερά, αμφισβητήθηκε ακόμη και η ύπαρξή της και απέκτησε πολλούς πολέμιους. Αυτή η τόσο ανομοιογενής γενιά, ακολουθώντας νέες τάσεις δημιουργίας χώρεσε ιδεολογικές, κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις της εποχής της, συντελώντας σε σημαντικές αλλαγές της τέχνης του 20ού αιώνα με το έργο τους, ορίζοντας μια τομή και μια ρήξη με το παρελθόν. Με πραγματικούς ογκόλιθους, έφερε στη χώρα δύο Νομπέλ Λογοτεχνίας, έδωσε δύο μείζονες υπερρεαλιστές ποιητές, έναν σπουδαίο ποιητή της Αριστεράς, πεζογράφους, κριτικούς, εικαστικούς…
Σε μια αδρομερή παρουσίαση, με τον όρο Γενιά του ’30 περιγράφεται ένα σύνολο λογοτεχνών, διανοουμένων και καλλιτεχνών που μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή (δεκαετία του 1930) διαμορφώνουν τις θέσεις τους με κεντρικό αίτημα την αναζήτηση της «ελληνικότητας» στην τέχνη και στη λογοτεχνία. Δέον είναι εδώ να υπογραμμίσουμε ότι από την άλωση της Κωνσταντινούπολης ως τον 20ό αιώνα διαμορφώθηκαν πολλές διαφορετικές αντιλήψεις περί ελληνικότητας. Μόνο όμως σε αυτή τη δεκαετία το θέμα αυτό απέκτησε τέτοια έκταση και η ελληνικότητα υιοθετήθηκε ως πολιτιστική αξία, απηχώντας την ανάγκη διαφοροποίησης τόσο από τους «πολιτιστικά νεόκοπους» Δυτικοευρωπαίους εταίρους όσο και από τους «απολίτιστους» Οθωμανούς. Η αίσθηση της εθνικής απομόνωσης που συνεπάγεται η ήττα γεννάει συχνά την ανάγκη μιας σαφέστερης περιχαράκωσης σε σχέση με τα καθαυτό εθνικά χαρακτηριστικά ενός λαού.

Λουκιανός, ένας ιδιότυπος κωμωδιογράφος

(Σαμόσατα Συρίας περ. 235 - Αντιόχεια 312)
Ιστορική επισκόπηση
μέχρι τον Λουκιανό
Η τελευταία φάση ιστορικής εξέλιξης του αρχαίου κόσμου γύρω από τη Μεσόγειο είναι ασφαλώς οι χρόνοι της οικουμενικής κυριαρχίας της Ρώμης. Θα δημιουργηθεί τότε μια πολιτιστική ενότητα με τη σύμμειξη του ελληνικού και του ρωμαϊκού στοιχείου που θα επικαλυφθεί από όλες τις τοπικές παραδόσεις των μεσογειακών λαών. Πραγματοποιείται συγχρόνως, δηλαδή, η σταδιακή διείσδυση και η συγχώνευση των θρησκευτικών πεποιθήσεων και λατρειών της Ανατολής, ο γνωστός μας θρησκευτικός συγκρητισμός.
Εν τω μεταξύ όλες οι προηγούμενες φιλοσοφικές σχολές και οι ομάδες θα συνεχίσουν τη δράση τους κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, μη εξαιρουμένων και της πλατωνικής Ακαδημίας και του Περιπάτου του Αριστοτέλη, προσαρμοσμένες στις νέες απαιτήσεις των καιρών.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, στον 2ο αιώνα, κατά την εποχή των Αντωνίνων, ανάμεσα στους τεχνίτες του λόγου, στις ατέλειωτες διαμάχες μεταξύ των φιλοσοφικών σχολών, στις διάφορες μορφές του μυστικισμού και των δεισιδαιμονιών θα ξεπηδήσει ένας άνθρωπος σκεπτικιστής που επαγγέλλεται τη σάτιρα, και είναι ο Λουκιανός.
Η δράση του Λουκιανού τοποθετείται κατά την ακμή της λεγόμενης Δεύτερης Σοφιστικής ενσαρκώνοντας και ο ίδιος τη σύζευξη των διαφόρων τάσεων των ρητορικών και φιλοσοφικών μορφών. Ο εξελληνισμένος Σύρος σοφιστής και σατιρικός συγγραφέας, αφού θα έχει την ευκαιρία να εμβαθύνει στην ελληνική παιδεία, θα προσπαθήσει να φωτίσει το αληθινό πρόσωπο της εποχής του. Μετρημένος αττικιστής, με ήθος πάνω στην ελληνική γλώσσα, με φαντασία και πνεύμα, θα προσφέρει γέλιο με ύφος σοβαρό, θα γίνει ένας σπουδογέλοιος, όπως έλεγαν οι αρχαίοι.

«Ελληνοβυζαντινή» αρχιτεκτονική από τον Λύσανδρο Καυταντζόγου

Η «αποκάλυψη» του Βυζαντίου, ενός κομματιού του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα, όσο προχωράει ο 19ος αιώνας φθάνει και στην Ελλάδα μετά την Απελευθέρωσή της ως μια συμπληρωματική τάση του νεοκλασικισμού.

Γενικά, αυτή την εποχή, η αρχιτεκτονική του Βυζαντίου εντάσσεται στα σκοτεινά μεσαιωνικά χρόνια και θεωρείται ανυπόληπτη, κρίνεται όμως αναγκαία η αναβίωσή της, διότι η Ελλάδα δεν μπορεί να ακολουθήσει τις ασυνήθιστες μορφές των ευρωπαϊκών εκκλησιών – όπως ακολούθησε με ευκολία τον νεοκλασικισμό που εμπνεόταν από τη δική της την αρχαιότητα. Τη χωρίζουν με τη Δύση άλλοι ρυθμοί –ρωμανικός, γοτθικός– και βεβαίως άλλα δόγματα και ένα θρησκευτικό σχίσμα. Έτσι, θα γίνει η απόπειρα να επινοηθεί ένας ελληνο-βυζαντινός ρυθμός, στα πρότυπα των ευρωπαϊκών κινημάτων της εποχής. Το Βυζάντιο ταιριάζει θαυμάσια με τη Μεγάλη Ιδέα και την ίδια στιγμή εξυπηρετεί τον Θρόνο.

Εν τω μεταξύ, εκείνη την εποχή η Ελλάδα έχει έναν αρχιτέκτονα  με εξαίρετη μόρφωση, που σχεδιάζει σημαντικά δημόσια κτήρια. Είναι ο πρώτος λοιπόν που καλείται να σχεδιάσει τους ναούς του Αγίου Γεωργίου Καρύτση και της Αγίας Ειρήνης ενώ πολύ αργότερα τον ναό του Αγίου Κωνσταντίνου στην Ομόνοια.