Το σπαρτιατικό πολίτευμα

Ο ποταμός Ευρώτας

Οι Δωριείς που εγκαταστάθηκαν στην κοιλάδα του Ευρώτα επιβλήθηκαν τον 11ο αιώνα π.Χ. δυναμικά μεταβάλλοντας τα προδωρικά φύλα σε δούλους-είλωτες. Η πολιτειακή συγκρότηση των Σπαρτιατών  και ο ιδιόμορφος τρόπος ζωής τους είναι το αποτέλεσμα της επεκτατικής πολιτικής που εφάρμοσαν έναντι των γειτόνων τους. Από το τέλος του 9ου αι. π.Χ. διεύρυναν τα όριά τους προς Βορράν, προσαρτώντας περιοχές της Αρκαδίας, ενώ μέχρι τα μέσα του 8ου αι. π.Χ. ενσωμάτωσαν προδωρικούς πληθυσμούς των γύρω περιοχών και έπειτα από δύο μακροχρόνιους πολέμους, στα τέλη του 7ου αι. π.Χ., υπέταξαν τα δωρικά φύλα της Μεσσηνίας, που έγιναν επίσης δούλοι-είλωτες.

Στο μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού κόσμου ήδη από τον 7ο αιώνα π.Χ. οι πολίτες, οι βαριά οπλισμένοι πεζοί (στρατιώτες), άρχισαν να παίζουν αποφασιστικό ρόλο στη μάχη, μετά την οπλιτική επανάσταση, η οποία έδρασε ως καταλύτης στον δρόμο προς τον εκδημοκρατισμό της πόλης-κράτους στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ.

Το γνωστότερο παράδειγμα «κράτους οπλιτών» είναι η Σπάρτη. Προτού ασχοληθούμε με το σπαρτιατικό πολίτευμα, πρέπει να λάβουμε υπόψη τρεις ειδικούς παράγοντες σχετικά με αυτό.

Τη διαίρεση του πληθυσμού σε τρεις κύριες κατηγορίες: 1) τους Σπαρτιάτες, ελεύθερους άνδρες με πλήρη πολιτικά δικαιώματα, που πολεμούσαν ως βαριά οπλισμένοι πεζοί, 2) τους περίοικους, οι οποίοι ήταν ελεύθεροι αλλά δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα (ήταν τεχνίτες και έμποροι και φαίνεται να κατοικούσαν σε παραμεθόριες περιοχές), 3) τους είλωτες, οι οποίοι ήταν δουλοπάροικοι που καλλιεργούσαν τη γη για λογαριασμό των Σπαρτιατών κυρίων τους.

Η φιλοσοφική θεωρία του Σωκράτη

Την κοσμολογική περίοδο της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας (που αφορούσε το κύριο μέλημα των Προσωκρατικών ή αλλιώς φυσικών φιλοσόφων να λύσουν το μεταφυσικό πρόβλημα της φύσης και της γένεσης του κόσμου) ακολούθησε η ανθρωποκεντρική περίοδος.

Η περίοδος αυτή τοποθετείται στην Αθήνα, τη μεγαλύτερη και ισχυρότερη πόλη-κράτος και το σημαντικότερο πνευματικό κέντρο κατά τον 5ο αι. π.Χ.

Και φυσικά εγκαινιάζεται από τον κορυφαίο φιλόσοφο Σωκράτη, ο οποίος θα στρέψει οριστικά πλέον την προσοχή από τη φύση στον ίδιο τον άνθρωπο και στο νόημα της ύπαρξής του. Με τη διδασκαλία του πραγματοποίησε μια σειρά από μοναδικά επιτεύγματα τα οποία έθεσαν περαιτέρω τα θεμέλια της δυτικής σκέψης και φιλοσοφίας:

Θεμελίωσε επιστημονικά την ηθική, δίνοντας έμφαση σε ηθικά ζητήματα, στην αυτογνωσία και στον εσωτερικό στοχασμό.

Καθιέρωσε έναν νέο τρόπο του σκέπτεσθαι, την αφηρημένη σκέψη, με την αναζήτηση της καθολικότητας και της αφαίρεσης μέσα από την ποικιλία τού επί μέρους και του συγκεκριμένου.

Υποστήριξε τα πρωτεία της μεθόδου και άνοιξε τον δρόμο για τη γένεση της λογικής.

Βρισκόμαστε σε μια εποχή που οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που επικρατούν στην Αθήνα από το 431 π.Χ. και μετά είναι διαφορετικές, και βεβαίως γεννούν άλλους ανθρώπινους προβληματισμούς και συμπεριφορά, ενώ το ενδιαφέρον πλέον των πολιτών στρέφεται στην προσπάθεια εξασφάλισης προσωπικής επιτυχίας και επικράτηση στη δημόσια ζωή της Αθήνας.

Το Θέατρο της Επιδαύρου και η Θόλος

Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου ήταν το πιο φημισμένο από όλα τα θεραπευτικά κέντρα της αρχαίας Ελλάδας, λόγω των πολλών και σοβαρών ασθενειών που ιάθηκαν εκεί. Σώρευε ασθενείς από όλη την Ελλάδα αλλά και από τη μεσογειακή λεκάνη. Η έκτασή του ήταν πολύ μεγάλη και διέθετε ξενώνες, γυμναστήριο, στάδιο και το περίφημο θέατρο.

Το θέατρο της Επιδαύρου

Το πιο διάσημο θέατρο της ελληνικής αρχαιότητας, έργο του αρχιτέκτονα Πολύκλειτου του Νεότερου, κατασκευάστηκε στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., όπως μας πληροφορεί ο περιηγητής Παυσανίας.

Είναι κτισμένο στην ΒΔ πλαγιά του Κυνορτίου όρους  και φημίζεται για τις ιδεώδεις αναλογίες του, την τέλεια ακουστική του και την αρμονική του ένταξη στο φυσικό τοπίο.

Εντγκάρ Ντεγκά, o μάγος της αλήθειας

(Παρίσι 1834-1917).

Το όνομα του Γάλλου ζωγράφου, χαράκτη και γλύπτη ήταν Εντγκάρ Χιλαίρ Ζερμαίν ντε Γκα, και στη συνέχεια το καθιέρωσε σε Ντεγκά.

 Εκείνα που συνέβαλαν στον σχηματισμό της καλλιτεχνικής του ύπαρξης έχουν ιδιαίτερα σημεία αναφοράς τον Ντελακρουά, τον Ινγκρ και τις προτροπές του (να σχεδιάζεις πάντα «γραμμές, πολλές γραμμές, από την πραγματικότητα και από μνήμης») μέχρι εκείνους που τον γοητεύουν για τη νεωτεριστική του ώθηση, Οκουσαί, Ουταμόρο, και που είναι τα άμεσα θεαματικά κομμάτια των γιαπωνέζικων πινάκων.

Ο Ντεγκά θα δημιουργήσει στενές σχέσεις με τους ιμπρεσιονιστές (Σεζάν, Μονέ, Πισάρο, Ρενουάρ, Σίσλεϋ, Μορισό κ.ά.) και θα λάβει μέρος σε όλες τις ιμπρεσιονιστικές εκθέσεις τους μέχρι το 1886, μέχρι να θεωρήσει δηλαδή ότι χλευάζεται από κοινό και κριτικούς. Υπάρχει όμως και ένας άλλος λόγος: Ο Ντεγκά δεν θέλει να αισθάνεται μέλος καμιάς ομάδας. Δεν θέλει να χαλιναγωγηθεί από κανέναν ιδεολογικό, συναισθηματικό ή τεχνικό εξαναγκασμό. Αρνείται ακόμα και τον χαρακτηρισμό του σαν ιμπρεσιονιστή. Προτιμά εκείνον του ρεαλιστή, ορισμός πιο κατάλληλος για το έργο του.  Προσβεβλημένος από μια πολύ σοβαρή ασθένεια των ματιών, θα αφιερωθεί από το 1875 μέχρι τον θάνατό του περισσότερο στη γλυπτική.

Το θέατρο θα είναι ο μεγάλος πρωταγωνιστής της τέχνης του και ο κόσμος του θεάματος θα αποκτήσει συνείδηση μέχρι το βάθος της ψυχής του.  

Νεαρές Σπαρτιάτισσες που γυμνάζονται (1860)

Ο Ντεγκά φιλοτεχνεί ένα κλασικό θέμα αλλά εδώ οι γυμνές

μορφές, αν και διατεταγμένες σε ισοζυγισμένες ομάδες,

είναι πραγματικά εφηβικές σε ένα φυσικό πλαίσιο αντί

για τα εξιδανικευμένα γυμνά μέσα σε ένα αρκαδικό τοπίο.

Για τον τρόπο απόδοσης της κίνησης ο Ντεγκά μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομος της κινηματογραφικής τεχνικής. Στους πίνακές του βρίσκουμε την αυθεντικότητα της απεικόνισης, που είναι «κομμένη» συχνά, τη διαδοχικότητα των διαφόρων πλάνων, την κινητικότητα του χώρου, η οποία επιτυγχάνεται με την εισαγωγή σε ζιγκ-ζαγκ πλάγιων γωνιών.

Το σωματίδιο του Χιγκς: «κλειδί» για τα μυστικά του Σύμπαντος;

Επαληθεύθηκε πειραματικά στο CERN η ύπαρξη ενός νέου σωματιδίου που είναι συμβατό με το περίφημο  μποζόνιο του Χιγκς, και μάλιστα με την προβλεπόμενη μάζα που εκτιμούσαν οι επιστήμονες. Είναι το τελευταίο κομμάτι του παζλ που θα ερμηνεύσει αρκετά πράγματα, αλλά όχι φυσικά όλα. Τουλάχιστον όμως, λένε οι επιστήμονες, το 4% του Σύμπαντος. Αυτό που είναι αληθινά σημαντικό είναι ότι θα μπορέσει να εξηγήσει πώς μπορεί να ήταν ο κόσμος κατά το πρώτο εκατομμυριοστό του δευτερολέπτου μετά το Μπιγκ Μπανγκ.

Όσο για το ατυχές όνομα που χρησιμοποιούν: «∆εν ξέρω κανένα “σωµατίδιο του Θεού” ούτε του ∆ιαβόλου», είχε πει ο Δημήτρης Νανόπουλος στην εφημερίδα «το Βήμα» στις 18.1.2011. «Οι επιστήµονες δεν χρησιµοποιούν τέτοιες εκφράσεις. Αυτό που βρέθηκε λέγεται “σωµατίδιο του Higgs” και σήµερα, παρ’ ότι ήµουν σίγουρος εδώ και χρόνια, αυτό που άκουσα ήταν µουσική στα αφτιά µου. Είναι η πιο ευτυχισµένη ηµέρα της δικής µου ζωής αλλά και πάρα πολλών ακόµη επιστηµόνων σε ολόκληρο τον πλανήτη».

Μ. Καραγάτσης - μια πληθωρική συγγραφική φύση

(Αθήνα 1908-1960)

Από τους αξιολογότερους πεζογράφους της Γενιάς του ’30. Το πραγματικό του όνομα ήταν Δημήτρης Ροδόπουλος. Εμπνεύσθηκε το λογοτεχνικό του ψευδώνυμο από το δέντρο καραγάτσι (δεντοφτελιά) κάτω από το οποίο διάβαζε στην αυλή της εκκλησίας όταν βρισκόταν στο εξοχικό του στη Ραψάνη. Το γράμμα Μ. του μικρού ονόματος προέρχεται από το Μίτια (Δημήτρης στα ρωσικά) που τον φώναζαν οι φίλοι του λόγω της αδυναμίας του στον Ντοστογιέφκσι και δη στους Αδελφούς Καραμαζόφ.

Έγραψε περίπου 25 συνολικά βιβλία [Ο συνταγματάρχης Λιάπκιν,  Γιούγκερμαν, Χίμαιρα, Το χαμένο νησί, Νυχτερινή ιστορία, Ο Κοτζάμπασης του Καστρόπυργου, Τα στερνά του Μίχαλου, Η μεγάλη λιτανεία (πρώτο κρατικό βραβείο διηγήματος 1956), Ο κίτρινος φάκελος, Σέργιος και Βάκχος, Το 10 που παρέμεινε λειψό κ.ά.). Μαζί με τους Ηλία Βενέζη, Στράτη Μυριβήλη και Άγγελο Τερζάκη συνέγραψε το 1958 εκ περιτροπής σε συνέχειες στην εφημερίδα «Ακρόπολις» μυθιστόρημα το οποίο αργότερα κυκλοφόρησε αυτοτελώς με τον τίτλο «Το μυθιστόρημα των τεσσάρων».