Οι Μινωίτες: ήταν Ευρωπαίοι και οι Κρητικοί είναι απόγονοί τους

Η εικόνα της μινωικής Κρήτης είναι ένας κόσμος μοναδικός, ένας πολυσύνθετος νησιώτικος πολιτισμός, αναμφίβολα πρωτότυπος, αστραφτερός, με ένα συστηματικά επεκταμένο εμπόριο διεθνούς ακτινοβολίας. Ένας εκλεπτυσμένος πολιτισμός, απαλλαγμένος από αγωνίες, που άνθησε μέσα σε ένα ειρηνικό κλίμα. Η Κρήτη μας θαμπώνει και μας γοητεύει, αλλά μας απογοητεύει συνάμα γιατί είναι πλήρης αινιγμάτων. Μας διαφεύγουν τόσα πολλά για τη δομή αυτής της λαμπρής εποχής…

Το βέβαιο είναι πάντως ότι οι Μινωίτες δημιούργησαν τον πρώτο μεγάλο πολιτισμό του Αιγαίου, και επομένως ολόκληρης της Ευρώπης. Οι εκτεταμένες ανασκαφές του αρχαιολόγου  σερ Άρθουρ Έβανς αποκάλυψαν τα ανάκτορα, τις πινακίδες Γραμμικής Α και Β και τον πολιτισμό των Μινωιτών, όπως τους ονόμασε ο ίδιος. Ποια ήταν όμως η προέλευση αυτού του τόσο προηγμένου πολιτισμού; Ο Έβανς εντυπωσιάζεται με τα ευρήματα και του είναι αδύνατον  να δεχθεί ότι είναι αποτέλεσμα μιας τοπικής εξελικτικής διαδικασίας.   Η εξήγηση λοιπόν που δίνει είναι ότι οι Μινωίτες δεν μπορεί παρά να είναι απόγονοι των Αιγυπτίων, να έχουν δηλαδή καταγωγή από το Δέλτα του Νείλου.  Και υποστηρίζει ότι είχαν καταφύγει στην Κρήτη πριν από περίπου 5.000 χρόνια διωγμένοι πιθανώς από κάποιον βασιλιά.
Έτσι, οι ερευνητές διχάσθηκαν. Και συνέχισαν οι περισσότεροι να συμφωνούν μαζί του ως σήμερα, χωρίς να λείπουν φυσικά και πολλές άλλες προτάσεις. Αυτά έχουν γραφεί στα βιβλία μας και αυτή ήταν η επικρατούσα ως τώρα άποψη.

Ο Καστοριάδης για την έννοια της βούλησης στον αρχαίο κόσμο

Ο Έλληνας διανοούμενος αναζητεί στα ομηρικά έπη τις ρίζες της ελληνικής αντίληψης του κόσμου

Η εξαθλίωση του ανθρώπου με την «ασθένεια της βούλησης»

Πολλά χωρία, τόσο στην Ιλιάδα όσο και στην Οδύσσεια, παρουσιάζουν ρητά τους δισταγμούς των ηρώων. Τους δείχνουν τη στιγμή της μάχης να αντιπαραθέτουν μέσα τους αντιφατικά πράγματα – αυτό που θα ονομάσει αργότερα ο Πλάτων «διάλογο ψυχής με τον εαυτό της». Ο Όμηρος χρησιμοποιεί π.χ. την έκφραση «δίχα θυμόν έχειν», προκειμένου να περιγράψει το πνεύμα του ήρωα, που αμφιταλαντεύεται μεταξύ δυο αντιφατικών θέσεων  (βλ. Οδ. π 73, που επαναλαμβάνεται ελαφρώς παραλλαγμένο στην τ 524). Και η λήψη της απόφασης συνδέεται άρρηκτα με μια ρητή ενδοσκόπηση, με τον έλεγχο των υπέρ και των κατά, των κινήτρων, που οδηγούν τον ήρωα στην πράξη ή στην αδράνεια. Όλα αυτά είναι απολύτως εμφανή σε όλη την έκταση των επών.
Παρά ταύτα παρεμβάλλεται εδώ μια συζήτηση –δευτερεύουσα σίγουρα– που δεν θα ήθελα όμως να αποφύγω. Υποστηρίχτηκε, και συνεχίζει να υποστηρίζεται, ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει πραγματική απόφαση στον ελληνικό κόσμο, τουλάχιστον στα ομηρικά έπη, αλλά και πέραν αυτών, μέχρι τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, διότι η αρχαία Ελλάδα αγνοεί την έννοια της βούλησης.

Ο Επίκουρος και ο «Κήπος» με τη φιλοσοφία της ηδονής

Σάμος 341 – 270 π.Χ.

Έπειτα από τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη η φιλοσοφία δίνει πλέον έμφαση στο θέμα της θέσης του ανθρώπου στον κόσμο και στα ηθικά προβλήματα. Έτσι, στρέφεται προς τον ατομικισμό. Οι λόγοι: η «κρίση της πόλης» που έχει αρχίσει από τα τέλη του 5ου αιώνα και συνεχίζεται όλον τον 4ο, καθώς και οι νέες συνθήκες που επικράτησαν με την ίδρυση της αυτοκρατορίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των βασιλείων στα οποία κατατεμαχίστηκε.

Μετά τη διάλυση της πόλης-κράτους και τον κλονισμό της θρησκείας και της ηθικής, οι πολίτες, στον νέο και απέραντο αυτόν κόσμο, νιώθουν απομονωμένοι και αδύναμοι αναζητώντας μέσα τους πια δικές τους αρχές και νέα ιδεώδη για να αποκτήσουν μια νέα ταυτότητα απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Δύο άλλα χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου είναι ότι το κέντρο της ελληνικής φιλοσοφίας δεν είναι μόνο η Αθήνα, αλλά και ότι δεν έχουμε πλέον να κάνουμε με προσωπικότητες αλλά με φιλοσοφικά ρεύματα.

Μία από αυτές τις φιλοσοφικές τάσεις είναι και η Επικούρεια Σχολή που ιδρύθηκε από τον Επίκουρο, ο οποίος γεννήθηκε στη Σάμο από Αθηναίους γονείς που βρίσκονταν εκεί ως κληρούχοι για την αντιμετώπιση της απειλής της αποστασίας της Σάμου από τη Δεύτερη Ναυτική Συμμαχία. Ο Επίκουρος είχε και αυτός τις δικές του εμπειρίες από την εξωτερική και την εσωτερική πτώση της Αθήνας – από τη μετατροπή του αθηναϊκού κράτους σε απλό αντικείμενο της πολιτικής άλλων. Σε ηλικία 18 χρόνων γύρισε στην πατρίδα του για να εκπληρώσει τα στρατιωτικά του καθήκοντα, έπειτα περιπλανήθηκε επί 15 έτη στην Κολοφώνα, στη Λάμψακο και στη Μυτιλήνη και κατόπιν εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα, όπου αποφάσισε «συστήσασθαι σχολήν» (Διογ. Λαέρτιος), ιδρύοντας τον Κήπο, σε ένα μικρό κτήμα λίγο έξω από την πόλη, όπου έζησε και δίδαξε επί 35 χρόνια ως τον θάνατό του. Οι πληροφορίες που έχουμε είναι για μια κοινότητα ανοιχτή σε όλους που διαβιούσε  ήσυχα και λιτά, σε αυτήν ανήκαν άνδρες, γυναίκες, σκλάβοι, και μερικές εταίρες, και είχε αναγάγει τη φιλία σε ύψιστη σημασία.

΄Εντβαρντ Μουνκ, μια κραυγή που διασχίζει την τέχνη

Αυτοπροσωπογραφία

Λέτεν 1863 - κοντά στο Όσλο (που τότε λεγόταν Χριστιανία) 1944
Νορβηγός ζωγράφος και χαράκτης, πρόδρομος του εξπρεσιονισμού και δη του γερμανικού, με έντονη προσωπική τέχνη. Από μικρός βρήκε μπροστά του το φάσμα της αρρώστιας και το άγχος τού τίποτα. Σε ηλικία πέντε χρόνων χάνει τη μητέρα του και 14 την αδελφή του από φυματίωση. Έμαθε τότε να ζωγραφίζει για να διατηρήσει ζωντανές μέσα τις αναμνήσεις του και τη μνήμη του πόνου, απεικονίζοντας βασανιστικές εικόνες του εσωτερικού του κόσμου αντί για όμορφες και ήρεμες σκηνές της πραγματικότητας. Ταξίδεψε στο Παρίσι και στη Νίκαια και κατόπιν στο Βερολίνο, όπου γνώρισε τον Αύγουστο Στρίντμπεργκ και έγιναν φίλοι, αγγίζοντας μαζί τα υπέρτατα όρια της παραίσθησης και της τρέλας. Στην Έκθεση του Βερολίνου του 1892 αποβλήθηκε από την Εταιρεία Καλλιτεχνών της Έκθεσης λόγω της χρησιμοποίησης μιας «υπερβολικά αισθησιακής τεχνικής». Γρήγορα όμως ο εξπρεσιονισμός του Μουνκ έγινε αποδεκτός και ο ίδιος αναδείχθηκε σε διασημότητα της Ευρώπης.

Το δυνατό αίσθημα αγάπης-μίσους που αισθανόταν για τις γυναίκες ενσαρκώνεται στην Τούλα Λάρσεν, την οποία παντρεύτηκε ύστερα από επίμονη πίεσή της. Η οριστική ρήξη ήρθε έπειτα από δύο χρόνια και στη μέση μιας φοβερής σκηνής όπου ο Μουνκ τραυματίζεται με ένα περίστροφο. Εκείνη, τον επόμενο χρόνο, θα παντρευτεί έναν νεαρό ζωγράφο.