Αδαμάντιος Κοραής - ο διαφωτιστής του Γένους

(Σμύρνη 1748 – Παρίσι 1833)

Μία από τις μεγαλύτερες πνευματικές φυσιογνωμίες του νεότερου Ελληνισμού. Με καταγωγή από τη Χίο, που πάντα τη θεωρούσε πατρίδα του, γιατρός, και φιλόλογος με βαθιά αρχαιομάθεια και άκρα ευαισθησία με προσέγγιση επιστημονική  στο ζήτημα της γλώσσας, που του επέτρεψαν εύστοχες φιλολογικές επεξεργασίες και κριτικές διορθώσεις σε κείμενα αρχαίων συγγραφέων. Η ζωή του και το έργο του προσδιορίζονται από το συμφέρον του έθνους. Θα εργασθεί αδιαλείπτως για την ηθική και πνευματική χειραφέτηση των Ελλήνων, με απώτερη επιδίωξη την αναγέννηση και την ελευθερία.

Εγκαθίσταται στο Παρίσι όπου η παρουσία γνωστών ελληνιστών και η ύπαρξη βιβλιοθηκών είναι τα κίνητρα που τον κάνουν να μείνει εκεί για 45 χρόνια, ως τον θάνατό του. Θα ζήσει στην πρωτεύουσα της Γαλλίας όλα τα επαναστατικά γεγονότα της εποχής – Γαλλική Επανάσταση, Ναπολέων, νίκες και κατακτήσεις της Γαλλίας, Παλινόρθωση, Επανάσταση του 1830.

Απτόητος και αγωνιστής, παρότι η διαβίωσή του είναι ιδιαίτερα δύσκολη, όντας ξένος, χωρίς πόρους, και με επισφαλή υγεία.

Κατά την Ελληνική Επανάσταση θα αναπτύξει πολλαπλή και πολυεπίπεδη δράση: εκδόσεις αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων (τουλάχιστον ένα βιβλίο τον χρόνο), μαχητικά φυλλάδια, σημειώσεις για διεθνές έγκυρο Σύνταγμα, επιστολές προς πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες με νουθεσίες για την αποφυγή εμφυλίου σπαραγμού, επιστολές προς ξένους ηγέτες και προς εξέχοντες φιλέλληνες.

Στάθηκε ο εκφραστής των αναγεννητικών προσπαθειών του Γένους, ενώ έδινε καθημερινά μάχη, έστω και από μακριά, για την εμψύχωση των μαχομένων Ελλήνων στη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, για τη δικαίωση του Αγώνα, για την αποτελεσματικότερη οργάνωση του κράτους, για τη δημιουργία και σωστή λειτουργία των θεσμών.

Η σφαγή της Χίου του Ντελακρουά

Αυτά τα χρόνια, τσακισμένος από την καταστροφή και τη σφαγή της Χίου, αλλά και από την αποτυχία επανάκτησής της, κινητοποιεί τους συμπατριώτες του για την ανακούφιση της νήσου καταγωγής του και ιδρύει στο Παρίσι το Ελληνογαλλικό Λύκειο για τα Ελληνόπουλα της Χίου και της Ελλάδας.

Εισηγητής και κύριος εκφραστής του Ελληνικού Διαφωτισμού υπηρέτησε στη μακριά γόνιμη ζωή του ακάματος και συνεπής την πατρίδα.

Τα ιδανικά του Κοραή που θα καθορίσουν και τη στάση του, στην πολιτική και στην εκπαίδευση συνοψίζονται ως εξής: οξύτατος φιλελευθερισμός και προοδευτισμός, μακριά από κάθε είδους ακρότητες, στη σκέψη και στη ζωή. Για την εκπλήρωση αυτού του στόχου είναι αναγκαίος ο ανθρωπισμός, δηλαδή η αρχαία ελληνική παιδεία με τη μορφή που της έδωσε η σύγχρονη Δύση.

Με την προτροπή «δράξασθε παιδείας», στόχος είναι η ανανέωση του πολιτισμού, η αντιμετώπιση της δεισιδαιμονίας των πιστών, η κατάκτηση της ατομικής ελευθερίας, η προαγωγή της κριτικής και του διαλόγου. Όλα αυτά μπορούν να επιτευχθούν με την επιστροφή στο πνεύμα της αρχαίας ελληνικής δημοκρατίας.

Προέκρινε, επίσης,  για την ελληνική γλώσσα τη «μέση οδό», δηλαδή να έχει βάση την κοινή, ομιλουμένη. Αφού όμως πρώτα γίνει ο «καλλωπισμός» της και ο «κτενισμός και στολισμός της». Το νεοελληνικό κράτος θα υιοθετήσει την καθαρεύουσα του Κοραή και θα την καθιερώσει ως επίσημη γλώσσα, για να δηλώσει την καταγωγή των Ελλήνων από τους αρχαίους και θέλοντας να τους νομιμοποιήσει απέναντι στους ξένους ως κράτος με μακραίωνη ιστορία.

---