Πολ Σεζάν - ο πρόδρομος του μοντερνισμού στη ζωγραφική

Αυτοπροσωπογραφία με ψάθινο καπέλο

(Αιξ-αν-Προβάνς 1839-1906).

Γάλλος ζωγράφος ο οποίος επηρέασε πολλούς καλλιτέχνες και καλλιτεχνικά κινήματα του 20ού αιώνα, ιδιαίτερα τον κυβισμό. Δεν ασπάσθηκε ποτέ καμία θεωρία ή φιλοσοφία που ήθελαν ή υπαγόρευσαν άλλοι, χρησιμοποιώντας πάντοτε αυτό που έβλεπε και μελετούσε για τον ίδιο του τον εαυτό, και δημιουργώντας έναν αυθεντικό και προσωπικό τρόπο ζωγραφικής. Παθιασμένος με τα γράμματα και την ποίηση, διατήρησε πολυτάραχη φιλία με τον Εμίλ Ζολά και ήρεμη φιλία με τον Καμίγ Πισαρό.

Η προσωπογραφία της Κυρίας Σεζάν
στο θερμοκήπιο, (1890), Νέα Υόρκη

Δυστυχώς η τέχνη του δυσφημίσθηκε και παραγνωρίσθηκε από το κοινό σε όλη τη διάρκεια της ζωής του – απορρίφθηκε επίσης δύο χρονιές από την Έκθεση της Ακαδημίας  των Καλών Τεχνών συμμετέχοντας στην Έκθεση των Απορριφθέντων που θέσπισε ο Ναπολέων Γ’.
Ο Πολ Σεζάν ξεπέρασε τον ιμπρεσιονισμό και αμφισβήτησε τελικά όλες τις συμβατικές αξίες της ζωγραφικής του 19ου αιώνα, δίνοντας έμφαση περισσότερο στη δομή, που τη θεωρούσε βάση των αντικειμένων, παρά στο επιφανειακό όραμα που προσέφερε το φως που ανακλούσαν.
Η πολλαπλή προοπτική των έργων του, δηλαδή το να ζωγραφίζει το θέμα από πολλά σημεία όρασης, αντί για ένα, γνωρίζει τη λογικά ακραία εξέλιξή της στο έργο κυβιστών όπως ο Πικάσο και ο Μπρακ. Τα θέματά του είναι κυρίως τοπία, νεκρές φύσεις, λίγες προσωπογραφίες.

Ο κόλπος της Μασσαλίας, 1883/85,
Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο, Συλλογή Χεβεμάγιερ

Ο Σεζάν ξεκινάει από τις εμπειρίες του ιμπρεσιονισμού για να φθάσει σε μια συνεκτική δομή που καθιστά τη σύνθεση ενιαίο οργανισμό και το τοπίο ένα πραγματικό «αρχιτεκτόνημα». Το χρώμα παίζει με τη σχέση των ψυχρών τόνων (το γαλάζιο του ουρανού και το μπλε της θάλασσας) και θερμών τόνων (με την ώχρα των σκοπέλων, το πορτοκαλί και το κόκκινο των σπιτιών), φιλτραρισμένο από την ατμόσφαιρα.

Οι χαρτοπαίκτες, Παρίσι, 1890/92, Μουσείο ντ’ Ορσέ

Ο καλλιτέχνης αντιμετώπισε το θέμα των χαρτοπαικτών, εκτός από τις προπαρασκευαστικές μελέτες, σε πέντε πίνακες που διαφοροποιούνται μεταξύ τους στις διαστάσεις, στον αριθμό των προσώπων και στη σημασία που έχει το περιβάλλον.

Στον πίνακα που αναπαράγεται εδώ απουσιάζουν οι θεατές και παραμένουν οι βασικές φιγούρες των δύο χαρτοπαικτών. Το έργο ανήκει στη φάση μετάβασης από την ιμπρεσιονιστική αίσθηση στην κατασκευαστική οργάνωση του χώρου, επιθυμώντας την απόλυτη απόδοση του κάθε θέματος, ας είναι ευτελές και κοινότοπο. Το μπουκάλι στο κέντρο με τον σκούρο τόνο δίπλα στους ανοιχτούς τόνους των χεριών αποτελεί τον κεντρικό άξονα, τονίζοντας την αντιπαράθεση των δύο χαρτοπαικτών.

Νεκρή φύση με μικρό Ερωτιδέα, 1895, Στοκχόλμη, Εθνικό Μουσείο

Στον ζωγράφο αρκούν τα καθημερινά αντικείμενα που πέφτει το βλέμμα το πρωί όταν ξεκινάει η έντονη ημέρα που είναι αφιερωμένη στη ζωγραφική. Μας παρασύρουν το γαλάζιο διάφανο χρώμα με πινελιές, ο μουσαμάς, το έπιπλο, η τέντα, το γύψινο αγαλματίδιο. Τα κίτρινα - κόκκινα των φρούτων που επιχρωματίζονται με διάφανες πράσινες πινελιές, πάνω στον τόνο ώχρας του επιπέδου, όλο το πλαίσιο του θέματος, μας κάνει να νομίζουμε ότι αυτή η νεκρή φύση βρίσκεται μπροστά μας.

Νεκρή φύση με μήλα και πορτοκάλια, 1895, Παρίσι, Μουσείο ντ’ Ορσέ

Μία από τις τελευταίες νεκρές φύσεις του Σεζάν. Υπέρβαση του νατουραλιστικού μοτίβου και αυτονομία του οράματός του. Το βλέμμα πλανιέται στον πίνακα, στο πιάτο, στη φρουτιέρα, στο πορτοκαλί, στο κόκκινο των φρούτων, στο λευκό των κεραμικών, στο καφέ της κουβέρτας ή στο τραπεζομάντιλο.

Οι Μεγάλες Λουόμενες, 1898/1905, Φιλαδέλφεια, Μουσείο Τέχνης

Το θέμα των Λουομένων είναι το κλειδί για τα τελευταία τριάντα χρόνια της δραστηριότητας του Σεζάν. Ο παραπάνω πίνακας άσκησε βαθιά επίδραση στον Πικάσο, ο οποίος βάσει αυτού ζωγράφισε τις Δεσποινίδες της Αβινιόν.

Με φυσικό περιβάλλον τις όχθες του Αρκ που κυλά στο Αιξ, οι λουόμενοι είναι σταθερό θέμα αναζήτησης για να εξερευνήσει τον κόσμο της ζωγραφικής, της τέχνης που τον γοητεύει. Στον πίνακα το ανθρώπινο σώμα μεταβάλλεται σε στοιχείο σύνθεσης. Ακολουθεί και καθοδηγεί την άρθρωση και τη διεύθυνση των κορμιών που γέρνουν και συγκλίνουν ώστε να σχηματίσουν «μια αρχιτεκτονική αψίδα».

Το βουνό Σαιν Βικτουάρ, 1904/06, Φιλαδέλφεια, Μουσείο Τέχνης

Το βουνό του Σαιν Βικτουάρ είναι ένα από τα θέματα που ο Σεζάν επαναλαμβάνει δύο, δέκα, είκοσι φορές, με την επιθυμία να συλλάβει τη διάρκεια και την πνοή του, να το «αναδημιουργήσει», να συνθέσει τη ζωή. Φτιάχνει μια «νέα αντικειμενική πραγματικότητα» και η ψηφίδα του χρώματος ρυθμίζει την αρχιτεκτονική δομή του πίνακα.

Το μπλέ βάζο, Παρίσι, Μουσείο Λούβρου

Ένα απλό βάζο με λουλούδια ήταν μια πολύ καλή ευκαιρία για να μελετήσει τη γεωμετρία της φόρμας, τη ζωηράδα των χρωμάτων, το φως και το βάθος. Να τονίσουμε στην ανάπτυξη της τέχνης του Σεζάν την προοδευτική κατάκτηση του γαλάζιου χρώματος. Μια πινελιά με μπλε χρώμα ζωντανεύει τον κάθε πίνακά του, και ακόμη και οι ουρανοί αποκτούν σώμα και όγκο.
TEXNOGRAFIA

---