Τρίτη 20 Δεκεμβρίου 2011

Τα Χρυσά Έπη του Πυθαγόρα

Ο Πυθαγόρας στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών του Ραφαήλ
Ο Πυθαγόρας, o  σημαντικότερος σοφός της αρχαιότητας, δεν έγραψε τίποτε. Το όνομά του είναι περιβεβλημένο με την αχλύ του θρύλου,  αποδεικνύοντας έτσι τη δύναμη και την παραγωγικότητα του έργου του. Η διδασκαλία του Πυθαγόρα που γινόταν στη Σχολή του στον Κρότωνα, το Ομακοείον, περιείχε βαθμίδες μύησης, στη διάρκεια των οποίων οι μαθητές του με αυστηρή πειθαρχία και όρκο σιωπής άκουγαν πίσω από παραπέτασμα τον Πυθαγόρα, χωρίς να τον βλέπουν, και  ακολουθούσαν πιστά τις ρήσεις του διδασκάλου, σαν θεϊκά δόγματα: «Αυτός έφα», (Αυτός είπε), μαρτυρείται ότι έλεγαν. Επίσης έδιναν τον μέγιστο ιερό όρκο στην Τετρακτύ.
Ολόκληρη η διδασκαλία του διατηρήθηκε ζωντανή για αιώνες και ο Ιεροκλής, νεοπλατωνικός φιλόσοφος του 5ου μ.Χ. αιώνα, διασώζει υπομνήματα, πυθαγορικά παραγγέλματα, τα Χρυσά του Έπη.
Είναι μία συλλογή 71 στίχων που πιθανόν να έχουν συντεθεί από τους νεοπυθαγόρειους,  αντικατοπτρίζουν όμως ολόκληρη την ηθική διδασκαλία του Πυθαγόρα.
Το κείμενο είναι αξιοθαύμαστο, στέκεται αναλλοίωτο στις ημέρες μας,  θα μπορούσε κανείς να το χαρακτηρίσει σαν ένα «ευαγγέλιο», ακόμη και σύγχρονων πνευματιστών, ένα απόσταγμα της φιλοσοφίας των Πυθαγορείων με μεταφυσική διάσταση, που προτρέπει τον μύστη  ως απώτερος σκοπός του εν ζωή να είναι το μέτρο και η Αρετή, ψυχή τε και σώματι, σε όλες τις εκφάνσεις του αγαθού, και μετά θάνατον η αθανασία της ψυχής.

Τα Χρυσά Έπη
Αρχαίο κείμενο και νεοελληνική μεταγραφή

θανάτους μν πρτα θεούς, νόμωι ς διάκεινται,
τίμα κα σέβου ρκον. πειθ' ρωας γαυούς
τος τε καταχθονους σέβε δαίμονας ννομα έζων
σος τε γονες τίμα τος τ' γχιστ' γγεγατας.
τν δ' λλων ρετι ποιε φίλον στις ριστος.
Πραέσι δ' εκε λόγοισ' ργοισί τ' πωφελίμοισι.
μηδ' χθαιρε φίλον σν μαρτάδος ενεκα μικρς,
φρα δύνι· δύναμις γρ νάγκης γγύθι ναίει.

Πρώτον μεν τίμα τους αθάνατους θεούς, όπως ορίζει ο άγραφος νόμος,
και σεβάσου τον όρκο, έπειτα δε σεβάσου τους ένδοξους ήρωες,
και τους θεούς του Άδη πράττοντας με νομιμοφροσύνη,
και τους γονείς σου τίμα και τους πλησιέστερους συγγενείς,
από τους άλλους δε κάνε φίλο εκείνον ο οποίος είναι άριστος στην αρετή.
Προτίμησε δε ήρεμα λόγια και έργα επωφελή.
Ούτε να εχθρεύεσαι τον φίλο σου εξαιτίας κάποιου μικρού του παραπτώματος,
εφόσον μπορείς, διότι η δύναμη κατοικεί κοντά στην ανάγκη.

Τατα μν οτως σθι, κρατεν δ' εθίζεο τνδε·
γαστρς μν πρώτιστα κα πνου λαγνείης τε
κα θυμο. πρήξηις δ' ασχρν ποτε μήτε μετ' λλου
μήτ' δίηι· πάντων δμάλιστ' ασχύνεο σαυτόν.

Αυτά μεν γνώριζε ότι έτσι είναι, συνήθιζε δε να είσαι κύριος των εξής:
 Πρώτα, της κοιλίας  και του ύπνου,
της λαγνείας και του θυμού.
Ποτέ δε μην πράξεις κάτι αισχρό, ούτε με άλλον
ούτε μόνος σου, περισσότερο από όλους δε να ντρέπεσαι τον ίδιο σου τον εαυτό.

Ετα δικαιοσύνην σκεν ργω τε λόγω τε,
μηδ' λογίστως σαυτν χειν περ μηδν θιζε,
λλ γνθι μν, ς θανέειν πέπρωται πασιν,
χρήματα δ' λλοτε μν κτσθαι φιλε,λλοτ' λέσθαι.

Έπειτα, να ασκείς τη δικαιοσύνη με έργα και με λόγια,
μήτε να συνηθίζεις να είσαι απερίσκεπτος για τίποτε,
αλλά γνώριζε μεν ότι όλοι είναι πεπρωμένο να πεθάνουν,
τα χρήματα δε συνήθως άλλοτε τα αποκτάς και άλλοτε τα χάνεις.

Όσσα δ δαιμονίαισι τύχαις βροτο λγε' χουσιν,
ν ν μοραν χηις, ταύτην φέρε μδ' γανκτει.
ἰᾶσθαι δ πρέπει καθ' σον δύνηι, δε δ φράζευ·
ο πάνυ τος γαθος τούτων πολ μορα δίδωσιν.

Όσα δε βάσανα έχουν οι θνητοί από τους θεούς  ερχόμενα,
όποιο είναι το δικό σου το μερίδιο,  να το υποφέρεις και μην αγανακτείς,
αλλά πρέπει όσο μπορείς να τα θεραπεύεις. Τούτο δε σκέψου:
η μοίρα  δεν δίνει στους αγαθούς το μεγαλύτερο μερίδιο από  αυτά (τα βάσανα).

Πολλο δ' νθρώποισι λόγοι δειλοί τε κα σθλοί
προσπίπτουσ', ν μήτ' κπλήσσεο μήτ' ρ' άσηις
εργεσθαι σαυτόν. ψεδος δ' ν πέρ τι λέγηται,
πράως εχ'. δ τοι ρέω, ππαντ τελείσθω·
μηδες μήτε λόγωι σε παρείπηι μήτε τι ργωι
πρξαι μηδ' επεν, τ τοι μβέλτερόν στιν.

Στους ανθρώπους δε πολλοί λόγοι άριστοι και κακοί τους αναλογούν,
αυτούς τους λόγους μην τους αποδεχθείς με θαυμασμό ούτε όμως να τους
απορρίψεις. Αν δε κάποιο ψέμα λέγεται,
να το αντιμετωπίζεις με πραότητα. Ό,τι δε θα σου πω, να το κάνεις πάντοτε:
μην πείθεσαι ποτέ από κανέναν ούτε με λόγια ούτε με πράξεις
μήτε να κάνεις ή να πεις κάτι που δεν είναι το ωφελιμότερο για σένα.

Βουλεου δ πρ ργου, πως μ μωρ πέληται·
δειλο τοι πράσσειν τε λέγειν τ' νόητα πρς νδρός.
λλ τάδ' κτελέειν, σε μ μετέπειτ' νιήσει.
Πρσσε δ μηδ ν ν μὴ ἐπίστασαι, λλ διδάσκευ
σσα χρεών, κα τερπνότατον βίον δε διάξεις.

Να σκέπτεσαι δε πριν από κάθε σου πράξη, ώστε να μην πεις και κάνεις τίποτε ανόητο, ο άνθρωπος που κάνει τέτοια, ανάξιος χαρακτηρίζεται,
αλλά να πράττεις  αυτά που δεν θα σε δυσαρεστήσουν έπειτα.
Μην κάνεις τίποτε από εκείνα που δεν γνωρίζεις, αλλά διδάξου όσα είναι αναγκαία για σένα και έτσι θα διάγεις βίον τερπνόν.

Ο δ' γιείης τς περ σμ' μέλειαν χειν χρή,
λλ ποτο τε μέτρον κα σίτου γυμνασίων τε
ποιεσθαι. μέτρον δ λέγω τόδ', μ σ' νιήσει.
Εἰθίζου δ δίαιταν χειν καθάρειον θρυπτον
κα πεφύλαξο τοιατα ποιεν, πόσα φθόνον σχει.
μ δαπανν παρκαιρν ποα καλν δαήμων
μηδ' νελεύθερος σθι. μέτρον δ' π πσιν ριστον.
πρσσε δ ταθ', σε μ βλάψει, λόγισαι δ πρ ργου.

Δεν πρέπει ακόμη να αμελείς την υγεία του σώματος,
αλλά  με μέτρο να πίνεις, να τρως και να γυμνάζεσαι,
μέτρο δε εννοώ εκείνο μέχρι του σημείου που δεν θα σου προξενήσει λύπη.
Συνήθιζε δε να έχεις καθαρή, λιτή διατροφή, και να το διαφυλάττεις αυτό, για να μην  προκαλείς τον φθόνο των άλλων.
Μη σπαταλάς άσκοπα, όπως αυτοί που δεν γνωρίζουν το καλό,
μήτε φυλάργυρος να είσαι, γιατί το μέτρο όλων είναι το άριστο.
Πράττε δε αυτά που δεν θα σε βλάψουν αφού σκεφθείς προτού πράξεις οτιδήποτε.

Μ δ' πνον μαλακοσιν π' μμασι προσδέξασθαι,
πρν τν μερινν ργων τρς καστον πελθεν·
«π παρέβην; τί δ' ρεξα; τί μοι δέον οκ τελέσθη;»
ρξάμενος δ' π πρώτου πέξιθι κα μετέπειτα
δειλ μν κπρήξας πιπλήσσεο, χρηστ δ τέρπευ.
Τατα πόνει, τατ' κμελέτα, τούτων χρ ρν σε·

Μήτε να δεχθείς στα μάτια σου τον απαλό ύπνο,
προτού εξετάσεις τρεις φορές τις καθημερινές σου πράξεις:
«Τι κακό έπραξα; Τι (καλό) έπραξα; Τι από αυτά που έπρεπε να πράξω δεν τα έπραξα;»
ξεκινώντας δε από το πρώτο να προχωράς στη συνέχεια, και μετέπειτα
προσεκτικά μεν, για τα κακώς πεπραγμένα σου να μέμφεσαι τον εαυτό σου, για τα χρηστά δε να ευχαριστιέσαι.
Γι’ αυτά να μοχθείς, να ασκείσαι, αυτά πρέπει να αγαπάς.

τατά σε τς θείης ρετς ες χνια θήσει
να μ τν μετέραι ψυχι παραδόντα τετρακτύν,
παγν ενου φύσεως.λλ' ρχευ π' ργον
 θεοσιν πευξάμενος τελέσαι.τούτων δ κρατήσας
γνώσεαι θανάτων τε θεν θνητν τ' νθρώπων
σύστασιν,   τε καστα διέρχεται, τε κρατεται,

αυτά θα σε οδηγήσουν στον δρόμο της θείας Αρετής.
Ναι, μα εκείνον που παρέδωσε στην ψυχή μας την τετρακτύ!
την πηγή της αέναης φύσης!
Άρχισε λοιπόν το έργο σου
ζητώντας από τους θεούς στην προσευχή σου να σε βοηθήσουν να τα καταφέρεις. Και εφόσον τα τηρήσεις αυτά,
θα μπορέσεις να γνωρίσεις τη σύσταση των αθανάτων θεών και των θνητών ανθρώπων,
δηλαδή μέχρι ποιου σημείου το καθένα είναι εφήμερο, και μέχρι ποιου παραμένει αναλλοίωτο.

γνώσηι δ', θέμις στί, φύσιν περ παντς μοίην,
 στε σε μήτε ελπτ' λπίζειν μήτε τι λήθειν.
γνώσηι δ' νθρώπους αθαίρετα πήματ' χοντας
τλήμονας, οτ' γαθν πέλας ντων οτ' σορσιν
οτε κλύουσι, λύσιν δ κακν παροι συνισιν.
τοίη μορ' ατν βλάπτει φρένας· ς δ κύλινδροι
 λλοτ' π' λλα φέρονται πείρονα πήματ' χοντες.
λυγρ γρ συνοπαδς ρις βλάπτουσα λέληθεν
 σύμφυτος, ν ο δε προάγειν, εκοντα δ φεύγειν.
Ζε πάτερ, πολλν κε κακν λύσειας παντας,
ε πσιν δείξαις, οωι τι δαίμονι χρνται.

θα γνωρίσεις δε, εάν είναι θεμιτό,  ότι η φύση στα πάντα είναι όμοια,
ώστε μήτε τα ανέλπιστα να ελπίζεις μήτε κάτι να σου ξεφύγει.
Θα γνωρίσεις ακόμη ανθρώπους που κουβαλούν συμφορές που οι ίδιοι προκάλεσαν οι ταλαίπωροι, οι οποίοι, ενώ τα αγαθά βρίσκονται πλησίον τους ούτε τα βλέπουν
ούτε τα ακούν, πολύ λίγοι δε γνωρίζουν πώς να αποφύγουν τα κακά.
Μάλιστα η κατάσταση αυτή τους βλάπτει τις φρένες. Σαν κύλινδροι
δε γυρίζουν πότε από εδώ και ποτέ από εκεί, γεμάτοι συμφορές
διότι η καταστροφική Έρις που τους ακολουθεί κατά πόδας τους βλάπτει, αγνοώντας οι ίδιοι ότι είναι σύμφυτη, αυτήν λοιπόν δεν πρέπει να την ενθαρρύνουμε, αλλά να την αποφεύγουμε.
Πατέρα Δία, είναι αλήθεια ότι μπορείς να μας απαλλάξεις όλους από τα κακά
αν μας υποδείξεις   ποιον δαίμονα (θεία εσωτερική δύναμη) έχει ο καθένας μέσα μας.

Αλλ σ θάρσει, πε θεον γένος στ βροτοσιν,
ος ερ προφέρουσα φύσις δείκνυσιν καστα.
ν ε σοί τι μέτεστι, κρατήσεις ν σε κελεύω
ξακέσας, ψυχν δ πόνων π τνδε σαώσεις.
 λλ' εργου βρωτν ν επομεν ν τε καθαρμος
 ν τε Λύσει ψυχς, κρίνων καφράζευ καστα
 νίοχον γνώμην στήσας καθύπερθεν ρίστην.
 ν δ' πολείψας σμα ς αθέρ' λεύθερον λθηις,
σσεαι θάνατος, θεός μβροτος, οκέτι θνητός.

Αλλά εσύ να έχεις θάρρος επειδή από θείο γένος κατάγονται οι θνητοί,
στους οποίους η ιερή φύση αποκαλυπτικά τους δείχνει το καθετί εφόσον εσύ γίνεις κοινωνός της, αν θα κρατήσεις αυτά που σε παροτρύνω να κάνεις, θα γίνεις καλύτερος, την ψυχή δε θα σώσεις από αυτούς τους πόνους.
Να απέχεις όμως από τις τροφές που είπαμε και για την κάθαρση
και λύτρωση της ψυχής, αφού κρίνεις και σκέπτεσαι το καθετί,
έχοντας ως ηνίοχο την ανώτερη άριστη γνώμη.
Όταν δε εγκαταλείψεις το σώμα και έλθεις στον ελεύθερον αιθέρα,
θα γίνεις πια αθάνατος, θεός άφθαρτος, και όχι πλέον θνητός.
Μ.Μ.

4 σχόλια:

  1. Όλα..Τα Γράμματα και ο Πολιτισμός...εδώ!
    Μπράβο παιδιά για τη δουλειά που κάνετε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ευχαριστούμε πολύ για τα ενθαρρυντικά λόγια. Να είσαι καλά, χρόνια πολλά και καλές γιορτές!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Συγχαρητήρια και ευχαριστούμε για την ανάρτηση.
    Μύηση προς τη σοφία και τη μεγάλη αξία της αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας.
    Δικαιολογημένα το κείμενο αυτό φέρει τον τίτλο «Τα χρυσά έπη». Με τόσους λίγους στίχους λέγονται τόσα πολλά και σπουδαία. Σίγουρα όποιος διαβάσει αυτούς τους στίχους γίνεται καλύτερος και αν μάλιστα μπορέσει να εφαρμόσει τους κανόνες έχει βρει το μονοπάτι να βαδίσει ήρεμα και σταθερά προς την αθανασία!

    ★´¯)★

    ★¸.•´★¸.•*´¨)¸.•*¨)★...◕‿◕...

    (¸. •´★( ¸.•°★°•.☆.•°´¯¯`°•☆•°´¯¯`°•.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πολλές ευχαριστίες. Ορθώς τα λέγεις. Δεν χρειάζεται να ανατρέξει κανείς εκτός των ελληνικών ορίων. 2.600 χρόνια περίπου πριν ο Πυθαγόρας, αλλά και τόσοι άλλοι μέγιστοι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, είχε φροντίσει να προσφέρει σε όλη την ανθρωπότητα τον αρμονικό συνδυασμό των κλειδιών για την ύψιστη Ιδέα του Αγαθού (Πλάτωνας).Χρόνια πολλά και γόνιμα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...