Αλέξανδρος ο Μέγας

Ψηφιδωτό της Πομπηίας

Με αδρές γραμμές
Με την άνοδο στον θρόνο του Φιλίππου Β’ στο μακεδονικό βασίλειο συντελέσθηκαν μεγάλες πολιτικές και οικονομικές αλλαγές. Ο Φίλιππος ίδρυσε το Κοινό των Ελλήνων, ορίστηκε ηγεμόνας, αναδεικνύοντας τη Μακεδονία σε πρωταγωνιστή της εποχής, και ανέλαβε την εκστρατεία απελευθέρωσης των πόλεων της Μικράς Ασίας από τους Πέρσες.

Όταν όμως ο Φίλιππος δολοφονήθηκε το 336 π.Χ. ύστερα από μια συνωμοσία, τον διαδέχεται πλέον ο γιος του Αλέξανδρος ο οποίος είναι αυτός που θα πραγματοποιήσει το σχέδιο του πατέρα του και θα αποκληθεί Μέγας. Ο Αλέξανδρος, διαπαιδαγωγημένος από τον Αριστοτέλη και έχοντας πάντα στο προσκέφαλό του την Ιλιάδα του Ομήρου διορθωμένη από τον δάσκαλό του, συνοδευόμενος από χορεία φιλοσόφων και ιστορικών και ειδικούς επιστήμονες και ερευνητές, με τον στρατό του θα περάσει από τον Ελλήσποντο στη Μικρά Ασία, δίνοντας με επιτυχία την πρώτη του μάχη στον ποταμό Γρανικό (334 π.Χ.). Κυρίευσε έτσι τη Δυτική Μικρά Ασία, μετά προωθήθηκε στην Κιλικία  όπου νίκησε τον Δαρείο στη μάχη της Ισσού (333 π.Χ.), που του άνοιξε τον δρόμο για τη Συρία.

Η διαχείριση του νερού στην αρχαία Αθήνα

Σε μία εποχή που το νερό θεωρείται ήδη αγαθό εν ανεπαρκεία η διαχείρισή του στην αρχαιότητα γινόταν με τον πλέον ορθολογικό τρόπο.

Αρχαία πηγάδια στο κέντρο της Αθήνας

Συστήματα δεξαμενών που επικοινωνούσαν μεταξύ τους με υπόγειες σήραγγες, υδραγωγεία που μετέφεραν νερό από τα γύρω βουνά, πολύ μεγάλο αριθμό πηγαδιών, κρήνες και γενικότερα υδραυλικά έργα μάστευσης και μεταφοράς των υδάτων έχει αποκαλύψει η αρχαιολογική σκαπάνη στην πόλη της Αθήνας. Στην Αρχαϊκή και στην Κλασική εποχή δεν υπήρχε ελληνική πόλη χωρίς τα στοιχειώδη: υδραγωγείο, δίκτυο διανομής και κρήνη. Ειδικοί νόμοι εξάλλου όριζαν την χρήση όλων αυτών.
Τα ποτάμια της Αττικής αρχικώς, ο Κηφισός και ο Ιλισός που όμως δεν είχαν συνεχή ροή, ο χείμαρρος Ηριδανός που γινόταν ορμητικός μόνον ύστερα από δυνατές βροχοπτώσεις αλλά και πηγές όπως η Κλεψύδρα πάνω στην Ακρόπολη και η Καλλιρρόη δίπλα στον Ιλισό τροφοδοτούσαν με νερό την πόλη της Αθήνας. Τα αποθέματά τους όμως δεν επαρκούσαν, έτσι οι Αθηναίοι προχώρησαν στη συστηματική αξιοποίηση των επιφανειακών πηγών και στην υδρομάστευση των υπογείων υδάτων καθώς και στη μεταφορά τους από απομακρυσμένες πηγές που βρίσκονταν στις πλαγιές των βουνών. Από την εποχή του Σόλωνα εξάλλου κάθε σπίτι της Αθήνας είχε πηγάδι στην αυλή του, μόνον στην Αθηναϊκή Αγορά μάλιστα έχουν ανασκαφεί σήμερα 400 πηγάδια.

Σαλβαδόρ Νταλί

Ο υπερρεαλιστής Λουίς Μπουνιουέλ σκιαγραφεί τον μεγάλο ζωγράφο

Ο Σαλβαδόρ Νταλί (Φιγκουέρας Καταλωνίας 1904 - 1989) υπήρξε διάσημος υπερρεαλιστής ζωγράφος. Εκκεντρικός, μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, όχι όμως στη ζωγραφική του και στη χαρακτική όπου ουδείς δύναται να αμφισβητήσει την απαράμιλλη δεξιοτεχνία του και την καλπάζουσα φαντασία του. Ο Νταλί βρέθηκε στη Φοιτητική Εστία της Μαδρίτης μαζί με τον σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ (1900-1983), τον Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα και άλλες εξέχουσες προσωπικότητες και συμμετείχε επίσης στη δημιουργία των δύο σουρεαλιστικών ταινιών του Μπουνιουέλ: «O ανδαλουσιανός σκύλος» (1928) και «Η χρυσή εποχή» (1930).
Πληροφορίες για τον ζωγράφο θα αντλήσουμε από το εξαιρετικό βιβλίο του Λουίς Μπουνιουέλ «Η τελευταία πνοή», μια αυτοβιογραφία, που μας δίνει πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία για τον Νταλί:
«Γιος ενός συμβολαιογράφου από το Φιγκουέρας της Καταλωνίας, ο Σαλβαντόρ Νταλί ήρθε στην Εστία τρία χρόνια μετά από μένα. Προοριζόταν για τη σχολή Καλών Τεχνών και τον φωνάζαμε, δεν ξέρω γιατί, ο “ο Τσεχοσλοβάκος ζωγράφος”.
»Ένα πρωί, καθώς περνούσα από ένα διάδρομο της Εστίας, είδα ανοιχτή την πόρτα του δωματίου του κι έριξα μια ματιά μέσα. Είδα ένα μεγάλο πορτραίτο, που το τελείωνε, και μου άρεσε πολύ. Αμέσως λέω στον Λόρκα και στους άλλους:

– Ο Τσεχοσλοβάκος ζωγράφος τελειώνει ένα πολύ ωραίο πορτραίτο.

Γιάννης Σκαρίμπας

(Αγία Ευθυμία Παρνασσίδας 1893 - Χαλκίδα 1985)
Πολέμιος  της λεγόμενης ακαδημαϊκής διανόησης, πεζογράφος, και ποιητής, λειτούργησε αυτόνομα με ένα έργο θαυμάσιο και ιδιότυπο ενώ αμφισβητήθηκε από πολλούς. Με όμορφο περίτεχνο και γνήσιο ελληνικό λόγο και γραφίδα απεριόριστη με πλαστικότητα και μουσικότητα, μακρυγιανναίικος ή κολοκοτρωναίικος όπως λέει και ένας βιογράφος του. Ένα μεγάλο παιδί παρά τη λογοτεχνική του ωριμότητα. Έχει αφήσει ένα ομιχλώδες τοπίο για τη ζωή του το οποίο δημιούργησε προβλήματα στους μελετητές του, χρησιμοποιώντας πολλά ψευδώνυμα και δίνοντας ο ίδιος αντιφατικές πληροφορίες όσον τον αφορούσε. Διηγήματά του: Ο καπτάν Σουρμελής ο Στουραΐτης (1930), Καημοί στο Γριπονήσι και μυθιστορήματα: Το θείο Τραγί (1932), Μαριάμπας (1935), Το σόλο του Φίγκαρω (1938). Από τα ίδια στοιχεία με την πεζογραφία του, μαζί με υπονομευόμενο συναίσθημα και μελαγχολία  διακρίνεται και η ποίησή του: Εαυτούληδες, Ουλαλούμ, Βοϊδάγγελοι. Έγραψε επίσης και θεατρικά έργα.

«Η ποίηση του Σκαρίμπα παραμένει εν πολλοίς αδιερεύνητη από την κριτική, ανήκει όμως στο ίδιο σύμπαν με το πεζογραφικό του έργο», λέει στην εφημερίδα το «Βήμα» (12.1.2012) η Κατερίνα Κωστίου, η οποία επιμελήθηκε την πρόσφατη επανέκδοση της συλλογής του «Άπαντες στίχοι 1936-1970» (Νεφέλη, 2010), στην οποία συγκεντρώνονται οι συλλογές «Ουλαλούμ» (1936), «Οι εαυτούληδες» (1950), «Βοϊδάγγελοι» (1968). Εξεζητημένα θέματα, κατακερματισμένο ύφος, αιρετική γλώσσα, ανατρεπτική διάθεση είναι τα χαρακτηριστικά της ρηξικέλευθης πεζογραφίας του που ανανέωσε τον ελληνικό αφηγηματικό λόγο.

Γιάννης Τσαρούχης - ελληνοκεντρικός μοντερνισμός

(Πειραιάς 1910-1989). Ταυτόχρονα με τις σπουδές του στη Σχολή Καλών Τεχνών με καθηγητή τον Κ. Παρθένη, μαθήτευσε κοντά στον Φ. Κόντογλου. Εκπρόσωπος της Γενιάς του ’30, ακολούθησε τον ελληνοκεντρικό μοντερνισμό.
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 εστράφη σε τεχνικές της δυτικής ζωγραφικής. Ασχολήθηκε επίσης εκτός από τη ζωγραφική με την ενδυματολογία, τη σκηνογραφία και τη σκηνοθεσία.

Ο ελληνοκεντρικός μοντερνισμός
Η ομάδα του ελληνοκεντρισμού αποτελεί ένα αρκετά θα λέγαμε ανομοιογενές φαινόμενο. Ξεκινάει από τις ρομαντικές διαθέσεις της γενιάς του Παρθένη και, ακολουθώντας λες τα θεωρητικά κείμενα του Περικλή Γιαννόπουλου, ανιχνεύει τα στοιχεία ταυτότητας της ελληνικής υπαίθρου, «γράφοντας» όλα τα σχήματα με ένα «αιθέριο και άυλο» φως. Θα φθάσει μέχρι τη Γενιά του ’30, έχοντας ως αφετηρία τη φωνή του Κόντογλου την οποία θα αφουγκρασθούν οι μαθητές του Τσαρούχης, Εγγονόπουλος αλλά και οι Χατζηκυριάκος Γκίκας και Σπύρος Βασιλείου.

Γεώργιος Βιζυηνός - Το αμάρτημα της μητρός μου

(Βιζύη, Ανατολική Θράκη, 1849 - Αθήνα 1896). Ποιητής και πεζογράφος της Γενιάς του 1880, εισηγητής του ηθογραφικού διηγήματος και της στροφής του νεοελληνικού διηγήματος προς τις λαϊκές παραδόσεις και τον ψυχογραφικό ρεαλισμό. Η θητεία του Γ. Βιζυηνού στην ψυχολογία και η επαφή με τα ευρωπαϊκά λογοτεχνικά ρεύματα τον επηρέασαν, και χωρίς παράδοση, έθεσε τις βάσεις της νεοελληνικής διηγηματογραφίας, συνθέτοντας έργα ικανά να δώσουν μια εικόνα του ανθρώπινου δράματος, όπου ο μύθος, η πλοκή και τα πρόσωπα κινούνται και συμπλέκονται με τη δύναμη του μοιραίου. Από το 1892-1896 ήταν έγκλειστος στο Δρομοκαΐτειο. (Το αμάρτημα της μητρός μου, Ποίος ήτο ο φονεύς του αδελφού μου, Το μόνον της ζωής μου ταξίδιον, Μοσκώβ-Σελήμ). Τα πρόσωπα των διηγημάτων του, αυτοβιογραφούμενος, είναι οι δικοί του άνθρωποι που τον σημάδεψαν στη ζωή του. Έγραψε επίσης λαογραφικές, φιλοσοφικές και άλλες μελέτες.

Το αμάρτημα της μητρός μου

Δύο αμαρτήματα της μητέρας, παράβαση του ηθικού ή του θείου νόμου, ένα παλιό, όπου όταν γύρισε από ένα γλέντι και πήγε να θηλάσει το παιδί της αποκοιμήθηκε με αποτέλεσμα να το «πλακώσει» και να πεθάνει. Το δεύτερο είναι στον ζωντανό χρόνο της αφήγησης όταν στην εκκλησία που πηγαίνει προσεύχεται στον Θεό να πάρει τα αγόρια της καλύτερα και να αφήσει το κορίτσι της την Αννιώ που είναι βαριά άρρωστη. Σε μια γλώσσα λόγια, την καθαρεύουσα, με λέξεις και τύπους από τη λαϊκή, εκτυλίσσεται ένα ανθρώπινο δράμα με αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, με απότομο τέλος χωρίς επίλογο, γεμάτο ανθρωπιά και τρυφερότητα.

Κώστας Ταχτσής - Το τρίτο στεφάνι

(Θεσσαλονίκη 1927 - Αθήνα 1988). Με το μοναδικό του μυθιστόρημα έκανε γκελ στις ψυχές των μικροαστών, ακριβώς όπως ο ίδιος o Kώστας Ταχτσής «έκανε γκελ στην άβυσσο», κατά τη διεισδυτική παρατήρηση του Γιάννη Τσαρούχη. Σαράντα επτά χρόνια μετά την κυκλοφορία του, «Το τρίτο στεφάνι» του Κώστα Ταχτσή εξακολουθεί να διαβάζεται, να συζητιέται, να γοητεύει, να εμπνέει, να προκαλεί. Αρχικά απορρίφθηκε από τους εκδότες, κυκλοφόρησε σε αυτοέκδοση το 1962, και άρχισε να γίνεται γνωστό μετά το 1970, όταν βρήκε στέγη στην εγκυρότητα των εκδόσεων «Ερμής». […]
Η ζωή του Κώστα Ταχτσή  θα μπορούσε από μόνη της να είναι ένα γοητευτικό μυθιστόρημα. Ο Ταχτσής χαρακτηρίστηκε ατίθασος, προκλητικός, εστέτ, γοητευτικός, ριψοκίνδυνος. Από τα παιδικά του χρόνια στη Θεσσαλονίκη, μέχρι την ειδεχθή δολοφονία του στο σπίτι του Κολωνού, τον Αύγουστο του 1988, έζησε σε σαλόνια και σε καταγώγια, έκανε δεκάδες επαγγέλματα, συναναστράφηκε με καλλιτέχνες, διανοούμενους και ανθρώπους του περιθωρίου. Λέει ο ποιητής Νάνος Βαλαωρίτης: «Η ζωή του Ταχτσή ήταν μια τέτοια αγωνιώδης αναζήτηση, έμμονη, φανατική, επίμονη, της πιο επαίσχυντης αλήθειας, ώστε να βγει απ’ αυτήν το λουλούδι της μοναδικής γραφής. [...] Και παρ’ όλο που ήταν με κάποιον τρόπο αριστοφανικός, δεν ήταν ποτέ παρωδικός. Παρωδία ήταν η ζωή του», Ηταν «αλήτης και κύριος», κατά την εύστοχη παρατήρηση του συγγραφέα Βαγγέλη Ραπτόπουλου.

Τα Μπαλέτα Μπαλσόι

Η ιστορία του μπαλέτου έχει να διηγηθεί χρόνια άνθησης και παρακμής από τον Μεσαίωνα και έπειτα, σε όλη την Ευρώπη, στην Αμερική, στην Αυστραλία και στη Νότια Αφρική. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα η παρακμή του μπαλέτου στην Ευρώπη συμπίπτει με την ανανέωση της χορογραφίας στη Ρωσία, όπου ο Μαριούς Πετιπά θα κατορθώσει τον μετασχηματισμό της μεγάλης  κλασικής ρωσικής παράδοσης (Η ωραία κοιμωμένη, Η λίμνη των κύκνων, Ο καρυοθραύστης, Δον Κιχώτης, Η Μπαγιαντέρα). Τοιουτοτρόπως  θα αναδυθούν μεγάλα αστέρια του χορού όπως η Άννα Παύλοβα, ο Βάτσλαβ Νιζίνσκι, κ.ά.).